社交网络理论研究

แนวคิด ทฤษฏีและงานวิจยทีเกียวข้อง

การวิจยนี

ต้องการศึกษากระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ของผูเรียนทีได้รบการกล่อมเกลาอย่างมีเปูาหมายให้เป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส วิธการให้ความหมายของการกระท าในขันตอนต่างๆ

ทีจะท าให้ผเรียนได้รบสถานภาพของการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส เหตุปจจัย แรงจูงใจ หรือมูลเหตุอน

ทีเป็นจุดเริมต้นของกระบวนการก้าวเข้าสูสงคมของชุมชนโอเพนซอร์ส

กระบวนการทีจะสามารถถ่ายทอดคุณลักษณะของผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเกิดขึนในสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส

วิธการเรียนรูและปรับตัวให้เข้ากับสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส ตลอดจนปัจจัยทีเกือหนุนและเป็นอุปสรรคต่อการด ารงอยูในสังคมชุมชนโอเพนซอร์ส ผูวจยได้รวบรวมแนวคิด ทฤษฎี และผลการวิจยต่างๆ

ทีเกียวข้องแล้วน ามาสร้างเป็นกรอบแนวคิดในการวิจยโดยการน าเสนอในบทนี ประกอบด้วยหัวข้อต่างๆ ดังนี

1. กระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

1.1 แนวคิดของแบบวิถโอเพนซอร์ส

1.2 วิถแบบโอเพนซอร์ส ในเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส

1.3 วิวฒนาการของแนวคิดเครือข่ายทางสังคม

1.4 เครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส กับทฤษฎีทางสังคมวิทยา 1.5

โมเดลของกระบวนการท าให้ผเรียนกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

1.6 จิตวิทยาการเรียนรูกบชุมชนในวิถแบบโอเพนซอร์ส 2. แนวคิด ทฤษฎีหลักในการศึกษา

2.1 แนวคิดเรืองการขัดเกลาทางสังคม 2.2 ทฤษฎี ปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ Interactionism)

2.3 ทฤษฎี การเรียนรูดวยสังคม (Social Learning) 2.4 ทฤษฎี ปัญญาทางสังคม (Social Cognitive)

2.5 ทฤษฎี การเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปญญา (Social Cognitive Learning) 3. งานวิจยทีเกียวข้อง 4. กรอบความคิดในการวิจย

(Symbolic

1. กระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

1.1 แนวคิดของแบบวิถโอเพนซอร์ส

ผูวจยมีความศรัทธาในโอเพนซอร์ส และมีแนวคิดในการน า “แบบวิถโอเพนซอร์ส มาใช้กบระบบการศึกษาไทย

ซึงเป็นประเด็นท้าทายทีตองการการเปลียนแปลงกระบวนการจัดการเรียนรู โดยเฉพาะอย่างยิงในเรืองของวิธการสอน methods)

การเริมต้นทีนาจะได้ผลสูงสุดควรจะเริมด้วยการท าความเข้าใจแบบวิถโอเพนซอร์ส ให้กบผูสอน

และหวังได้วาเมือผูสอนมีความเข้าใจในแบบวิถโอเพนซอร์ส แล้วผนวกเข้ากับประสบการณ์เดิมทีมมาก่อนหน้า

ผูสอนเหล่านันจะสามารถท างานร่วมกับชุมชน (Community) ท า การขยายประโยชน์จากประสบการณ์ของพวกเขา

องค์ประกอบทีสาคัญทีสดในการใช้แบบวิถโอเพนซอร์ส ก็คอชุมชน

ในกรณีทกาลังกล่าวถึงนีได้แก่ชมชนของผูใช้โอเพนซอร์ส (Open ากบนลงล่าง

(Top

Source

Users) Down) as

a

แตกต่างจากวิธการในระบบเดิมทีใช้อานาจผลักดันกระบวนการจหรือในบางครังมาจากสายใยส่วนบุคคลเฉพาะกลุมเพือนสนิท ทีดเหมือนว่าอยูในรูปของคณะกรรมการ (Disguised Committee) แต่การตัดสินใจด าเนินการไปเองโดยผูมอานาจ ต่างจากแบบวิถโอเพนซอร์ส ต้องใช้กระบวนการทีโปร่งใส

(teaching

(Open

Source

Way)”

(Transparent) ของความร่วมมือ (Collaboration) ภายในชุมชน ยิงไปกว่านันการท างานในแบบวิถโอเพนซอร์ส

จะต้องมีการประชุมอย่างสม่าเสมอ ทีประชุมจะเป็นทีซงทุกๆ คนในชุมชนสามารถเข้าร่วมได้

ในยุคสมัยนีสามารถใช้การพูดคุยผ่านอินเทอร์เน็ต ทุกๆ อย่างในบทสนทนาจะเปิดเผยต่อสาธารณะผ่านทางเว็บไซต์ โดยทัวๆ ไปแล้วอยูในรูปแบบของ วิก ก็สามารถทีจะต่อเติมความคิด หรืออย่างน้อยก็แสดงค าวิจารณ์ (Goals) List)

ในปัจจุบนระบบอินเทอร์เน็ตช่วยท าให้วธการท างานในแบบวิถโอเพนซอร์ส

ทีกล่าวถึงสามารถกระท าได้ไม่วาสมาชิกของชุมชนจะมีทอยูกระจายกันออกไป

1.2 วิถแบบโอเพนซอร์ส ในเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส

ในการเปิดพืนทีความพยายามแห่งใหม่ (New areas of endeavor)

ด้วยวิถแบบโอเพนซอร์ส เป็นการน าหลักการของโอเพนซอร์ส (Open Source Principles) มาประยุกต์ใช้ทกล่าวถึงแล้วได้แก่ ชุมชน ความโปร่งใส และความร่วมมือ ยังมีหลักการอืนๆ ทีเป็นแบบวิถโอเพนซอร์ส อีกหลายอย่าง ตัวอย่างเช่น

(Wiki)

ทีซงใครๆ (Ideas)

(Commentary)

ในขณะทีการตัดสินใจเกียวกับยุทธวิธ (Strategy) และเปูาหมาย

จะถูกอภิปรายผ่านทางบริการจดหมายข่าว (Mailing

ความถูกต้อง (Authenticity) การรับผิดชอบ (Responsibility) (Meritocracy)

(Accountability)

คุณปการ (Contribution)

ความรับผิดชอบ

ความเคารพ

(Respect) เป็น ต้น

ความส าเร็จจากความสามารถหรือคุณธรรมาธิปไตย

และการมีสวนร่วม (Participation)

โดยหลักการเหล่านีสามารถน าไปประยุกต์ใช้ได้ทวไป

ไม่ได้จากัดใช้เฉพาะกับกระบวนการพัฒนาและแพร่กระจายซอฟต์แวร์ทใช้กนอยู ในชุมชนซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส Source

Software)

(Phenomena) Theory)

(Open

เท่านัน อย่างไรก็ตามปรากฎการณ์

(Sociological

Theory)

ที

ทีปรากฏอยูในชุมชนซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

(Learning

สามารถถูกอธิบายได้ดวยทฤษฎีสงคมวิทยา

และทฤษฎีการเรียนรู

ทังนีเพือให้ได้แบบวิถ

(Model)

เหมาะสมและเป็นประโยชน์กบระบบการศึกษาไทย ทังนีเป็นการเปิดพืนทีความพยายามในระบบการศึกษาไทย ด้วยวิถแบบโอเพนซอร์ส

โดยสามารถตังหวังไว้กบความพยายามนีวาสามารถสร้างกระบวนการ และแหล่งการเรียนรูใหม่ในระบบการศึกษาไทย ผ่านการก่อให้เกิดผูคนทีมแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส Source

ทีเป็นแนวคิดทีสอดคล้องกับคุณธรรมและจริยธรรม ความอยากรูอยากเห็น (Curiosity) ความมานะอุตสาหะ (Diligence)

(Open Thinking) (Morality

and Ethics) ทีเป็นประโยชน์ตอการเรียนรูหลายประการได้แก่

การยืนหยัด (Tenacity)

ความพากเพียร

(Passion)

(Perseverance)

ความปราถนาอันแรงกล้า

และความเห็นอกเห็นใจผูอน (ผูทมแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส

Compassion) โดย

จะสามารถน าไปใช้เป็นตัวขับเคลือนการพัฒนาศักยภาพให้มความรูและทักษะความ สามารถสูงขึน

และมุงช่วยเหลือผูอนและสร้างผูทมแนวคิดแบบเดียวกัน

หัวใจหลักของแบบวิถแบบโอเพนซอร์ส สามารถพิจารณาได้จากเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส ผูใช้ (Users) users)

(Open

Source Social Network) สังคมใดสังคมหนึง ทีจะประกอบด้วย

สองประเภท ระหว่างผูใช้ทเฉือยชา (Passive และผูใช้ทเข้มแข็ง

(Active

users) (Transition) (Contributors) (Non-developers)

โดยอาจจะมีการเปลียนไปมา หรือเรียกว่าผูมสวนช่วยสนับสนุน และกลุมทีไม่ใช่นกพัฒนา

ระหว่างผูใช้สองประเภทนีได้ ในประเภทของผูใช้ทเข้มแข็ง สามารถแบ่งออกเป็นสองกลุมได้แก่ กลุมนักพัฒนา (Developers) ในกลุมของนักพัฒนาสามารถจ าแนกได้เป็นสองกลุมสถานะ ได้แก่ นักพัฒนาหลัก (Core developers) และผูรวมพัฒนา (Co-developers)

โดย สามารถมีการเปลียนไปมา

ระหว่างกลุมทีไม่ใช่นกพัฒนา

กับกลุมสถานะผูรวมพัฒนา และการเปลียนไปมาระหว่างกลุมสถานะผูรวมพัฒนากับนักพัฒนาหลัก

ส าหรับฟังก์ชนหน้าทีสาหรับผูมสวนช่วยสนับสนุน จะประกอบด้วย การรายงานข้อผิดพลาด

(Reporting

bugs)

และแนะน าคุณลักษณะใหม่ (Suggesting new features) ทัง สองหน้าทีนเป็นหน้าทีของผูใช้ทเข้มแข็งหรือผูมสวนช่วยสนับสนุ

น ทุกระดับ

ในขณะทีผรวมพัฒนามีหน้าทีเพิมเติมในการตรวจสอบโค้ด (Reviewing

code)

และแก้ไขโค้ด (Modifying

(Fixing

code) bugs)

ซึงหมายรวมถึง การแก้ไขข้อผิดพลาด

และการติดตังคุณลักษณะใหม่ (Implementing new feature) ส าหรับนักพัฒนาหลักผูซงมีหน้าทีทงหมดทีกล่าวมาแล้ว ยังต้องมีหน้าทีในการตัดสินใจ

รูปที 1 การจัดหมวดหมูของผูใช้และนักพัฒนาโอเพนซอร์ส

(Making

decisions)

เพิมเติมอีกด้วย ดังแสดงไว้ในรูปที 1

ตัวอย่างของระดับชันของความส าเร็จจากความสามารถ (Layered

เกิดจากผลบุญและความสามารถทีตนสะสมไว้ได้ เองในสังคมเครือข่ายโอเพนซอร์ส อาจเริมต้นจาก ระดับผูเยียมชม

(Visitor)

สูระดับผูเริมต้น

และสูงสุดทีระดับผูอาวุโล

(Novice) (Elder)

และระดับเจ้าประจ า (Regular) ระดับผูนา (Leader)

ระดับสูงขึนจากนันได้แก่

meritocracy)

อย่างไรก็ตามระดับชันของความส าเร็จจากความสามารถทีได้รบการยอมรับนี จะได้มาจากความสามารถของตัวเอง ไม่ใช่ได้มาด้วยสิทธิพเศษอืนใด

1.3 วิวฒนาการของแนวคิดเครือข่ายทางสังคม

เครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส เป็นเครือข่ายทางสังคม (Social Network) รูปแบบหนึง ซึงสามารถใช้แนวคิดเครือข่ายทางสังคม (Social Network Concept) มาร่วมอธิบายปรากฏการณ์ได้ แนวคิดนีมการพัฒนามาจากทฤษฎีการแลกเปลียนทางสังคม (Social Exchange Theory) ผลงานของ George Homans และ Peter Blau ตัง อยูบนสมมุตฐานทีวาความสัมพันธ์ของมนุษย์ทกๆ คน สามารถทีจะเข้าใจความสัมพันธ์ได้

ในรูปแบบของการแลกเปลียนมูลค่าเทียบเท่าโดยประมาณ (roughly Choice

Theory)

equivalent

values) (Rational Homans

ทฤษฎีนเชือมโยงกับทฤษฎีทางเลือกด้วยเหตุผล เข้ากับสมมุตฐานของทฤษฎีทกล่าวมาแล้ว โดย

แนวคิดโครงสร้างนิยม (Structuralism)

ถือว่าพฤติกรรมทางสังคมเป็นการแลกเปลียน (social behavior as

exchange)

งานของ Homans

กล่าว

ว่าพฤติกรรมทางสังคมเป็นการแลกเปลียนสินค้า

ไม่ใช่เพียงแต่สนค้าทีเป็นวัตถุ แต่หมายรามถึงสิงทีไม่ใช่วตถุดวย เช่น การยินยอมหรือศักดิศรี (approval or prestige) อย่าง ไรก็ตามเขาได้กล่าวไว้ดวยว่าคนทีให้คนอืนมากจะพยายามทีจะให้ได้จากคน อืนให้ได้มากเช่นกัน

ในขณะเดียวกันคนทีรบจากผูอนมากจะถูกกดดันให้ให้กลับผูอนมากเช่นกัน

กระบวนการนีจะท าให้เกิดความสมดุลย์ในการแลกเปลียนในสังคม

อย่างไรก็ตามการแลกเปลียนทางสังคมส่วนใหญ่แล้วไม่ได้อยูในรูปแบบของการ เงิน (

monetary)

แต่อยูในรูปแบบทีสมผัสไม่ได้ (intangible) ได้แก่ ความสนิทสนม (intimacy) สถานะภาพ (status) และความสัมพันธ์ (connection) มากกว่า และถึงแม้วางานของ

Homans

จะจ ากัดอยูเฉพาะการแลกเปลียนระหว่างบุคคลหรืออยูในระดับไมโคร (micro level) ในทฤษฎีของเขา แต่ตอมา Perer Blau ได้เติมเต็มในส่วนนีไว้แล้วด้วยการต่อยอดทฤษฎีของ ให้เข้าสูระดับมาโคร

(macro

Homans level) Blau (Indirect

โดยให้ความส าคัญต่อปทัสถาน (Norms) และค่านิยม (Values) ในเฉพาะในประเด็นของปทัสถาน

ได้ชให้เห็นว่าท าให้เกิดการแลกเปลียนทางอ้อม ดัง

Exchange) แทนทีการแลกเปลียนทางตรง (Direct Exchange)

นันการทีสมาชิกคนหนึงในสังคมได้ปฏิบตตามปทัสถานของสังคมจึงได้รบการ ยอมรับจากสังคมนัน

นับเป็นการขยายขอบเขตการแลกเปลียนระดับบุคคลไปสูระดับสังคม โดยมีปทัสถานเป็นกลไกส าคัญ

ในขณะทีพฤติกรรมทีปฎิบตตามปทัสถานของสังคมหนึงๆ จะเป็นการรักษาเสถียรภาพของสังคมนันๆ

ต่อมา

Richard

work)

Emerson มากขึน (micro-ได้พฒนาทฤษฎีการแลกเปลียนทางสังคมให้เป็นงานร่วมสมัย (contemporary macro)

โดยเมือ Emerson

ด้วยการพัฒนาทฤษฎีให้เข้าสูแนวคิดไมโคร-มาโคร (Networks)

มากขึนท าให้ทฤษฎีการแลกเปลียนทางสังคมไปสัมพันธ์กบทฤษฎีเครือข่าย เครือข่าย

อย่างไรก็ตามทฤษฎีทงสองได้แยกออกจากกันด้วยนักทฤษฎีเครือข่ายได้มการ ปฏิบตการออกนอกกรอบของการแลกเปลียน โดยให้ความสนใจต่อการเชือมโยงตัวแสดง (actors) เข้า ด้วยกัน ตัวแสดงอาจจะเป็นกลุม หมูคณะหรือแม้กระทังสังคม โดยอาจจะผูกพันกันในรูปแบบทีแตกต่างกันออกไป เช่น มีความสัมพันธ์กนสูง (strong) (weak)

อย่างไรก็ตามทฤษฎีเครือข่ายยังมีขอด้อยทียงไม่สามารถอธิบายว่า ความสัมพันธ์เหล่านันเกิดขึนอย่างไร

หรือมีความสัมพันธ์ทออนแอ

(Network

theory)

โดย

มีการทับซ้อนกันระหว่างทฤษฎีการแลกเปลียนทางสังคมกับทฤษฎี

ให้ความส าคัญกับเครือข่าย

และความร่วมมือหรือการแข่งขัน (Competition)

เกิดขึนได้อย่างไร ทฤษฎีการแลกเปลียนเครือข่ายในสังคม (Network Exchange Theory) (Markovsky, 2005) เป็น การผนวกรวมระหว่างทฤษฎีการแลกเปลียนทางสังคมเข้ากับทฤษฎีเครือข่าย

เป็นทฤษฎีทเน้นในการกระจายของอ านาจในเครือข่ายของการแลกเปลียนหนึงๆ ตัวอย่างเช่น ตัวแสดงในความสัมพันธ์ (Actors in relations) ความสัมพันธ์ในโครงสร้าง (Relations in structures) ความสัมพันธ์ของอ านาจ การกีดกันและอ านาจ การเจรจาแลกเปลียน

(Power (Exclusion (Negotiated

and connections)

relations) power) exchanges)

และ

การเชือมต่อเครือข่าย (Network

อ านาจกับอิทธิพล (Power and influence) เป็นต้น 1.4 เครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส กับทฤษฎีทางสังคมวิทยา

ในเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส

มีพฤติกรรมการแลกเปลียนภายในกลุมสังคมโอเพนซอร์ส ด้วยสมาชิกในสังคมล้วนแต่เป็นผูใช้ดวยกันทังสิน

ต่างกันอยูทสถานะของการมีสวนร่วมในสังคมของผูใช้เหล่านัน ทีนาสนใจได้แก่สนค้าหรือวัตถุทใช้แลกเปลียนในเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส นันน้อยครังทีอยูในรูปแบบการเงิน วัตถุทสมผัสได้ (tangible)

แต่จะอยูในรูปแบบทีแฝงมาพร้อมกับความรู

(knowledge) ในลักษณะของซอร์สโค้ด (source code) หรือ เอกสารความรู ในเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส

มีการท างานหนักเพือให้ได้มาซึงระดับชันของความส าเร็จจากคว

ามสามารถ ทีสงขึน

ผลตอบแทนในสังคมนีอยูในรูปแบบทีสมผัสไม่ได้

วิถแบบโอเพนซอร์ส

เป็นปทัสถานของเครือข่ายสังคมโอเพนซอร์ส สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์สใดๆ จะประพฤติปฎิบตดวยวิถแบบโอเพนซอร์ส ตามวิถแบบทังหมดทีกล่าวถึงไว้กอนหน้า โดยพวกเขาจะให้นาหนักต่อคุณปการ

ด้วยคุณปการเปรียบเสมือนอ็อกซิเจน ทีหล่อเลียงชุมชน หากขาดไปชุมชนอาจจะชะงักหรือสินสลายได้ ในส่วนของค่านิยม สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

จะชืนชอบกับความส าเร็จจากความสามารถ และโอกาสในการมีสวนร่วม

ในระดับชันของความส าเร็จจากความสามารถทีสงขึน การให้ในชุมชนโอเพนซอร์ส

ไม่ตองการผลตอบแทนทางตรงทีเป็นวัตถุ หรือการชืนชมจากผูรบโดยตรง

แต่เป็นการให้สสงคมชุมชนโอเพนซอร์ส นันๆ สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

ต่างก็แสดงตนเป็นตัวแสดงทีแตกต่างกัน

อาจมีการเปลียนแปลงสถานะของตัวแสดงไปมาในชุมชนเครือข่ายในบางครัง ทังนีขนอยูกบการมีสวนร่วม

และความสามารถในการแสดงบทบาทของตัวแสดงนันๆ โดยปกติเมือมีโอกาสมีสวนร่วมมาก

ความสามารถในการแสดงจะสูงขึน

ซึงหมายถึงสถานะของตัวแสดงทีจะถูกยกขึนสูระดับสูงขึนด้วย

ชุมชน โอเพนซอร์ส

มีลกษณะเป็นเครือข่ายงานของผูใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ทังหมดเป็นผูใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ต่างกันทีระดับสถานะแห่งการมีสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส นันๆ การศึกษาชุมชนโอเพนซอร์ส

สามารถท าได้โดยแนวคิดและวิธการเดียวกับการวิเคราะห์เครือข่ายสังคม (Social

Network

Analysis)

ทัวไป (Social

แนวคิดในเรืองเครือข่ายสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส เน้นการด ารงอยูของโครงข่ายความสัมพันธ์ทางสังคม relation

web)

ระหว่าง สมาชิกของชุมชน

กับการด ารงอยูของกิจกรรมของชุมชนโอเพนซอร์ส แห่งนัน ในกรณีนบอยครังพบว่าปัจจัยแห่งอ านาจภายนอกชุมชนโอเพนซอร์ส ส่งผลกระทบต่อการด ารงอยูของชุมชนโอเพนซอร์ส บางแห่ง ปรากฎการณ์ในลักษณะทีกล่าวถึงนีเป็นปรากฎการณ์ปกติของสังคมโอเพนซอร์ส ด้วยวิถแบบโอเพนซอร์ส ก่อตัวมาจากความกดดันจากทุนใหญ่

ผ่านปฎิบตการครอบง าทางเทคโนโลยีซอฟต์แวร์ ด้วยเหตุปจจัยแห่งอ านาจและการแพร่กระจายแห่งอ านาจ บรรดาปรากฎการณ์ตางๆ ในสังคมโอเพนซอร์ส

จึงสามารถถูกอธิบายได้ดวยทฤษฎีการแลกเปลียนเครือข่ายในสังคม

1.5 โมเดลของกระบวนการในการท าให้ผเรียนกลายเป็นผูใช้โอ

เพนซอร์ส

ในการศึกษาครังนีตองการศึกษากระบวนการของการท าให้ผูเรียนกลายเป็นผูใช้ทมสวนร่วม ในชุมชนโอเพนซอร์ส โดยเริมจาก

หนึงผูเรียนพึงต้องถูกแนะน าให้รจกกับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส และภัยอันตรายจากปฏิบตการครอบง าด้วยเทคโนโลยีในวงการศึกษา สองจะต้องรูจกกับสัญญาอนุญาต แบบโอเพนซอร์ส

และซาบซึงในความดีงามทีมอยูในสัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส

ผลจากขันตอนนีจะท าให้ผเรียนเข้าใจถึงแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส ในขันต้น ผูเรียนจะน าตนเองหรือยินดีถกน าเข้าสูขนตอนทีสาม ด้วยการเริมเป็นผูใช้งานอย่างเดียว ผูใช้เหล่านีอาจมีการเปลียนแปลง

เข้าสูขนตอนทีสดวยการกลายเป็นผูใช้ทมสวนร่วม

โดยบางส่วนของผูใช้ทมสวนร่วมเหล่านีอาจสามารถเข้าสูขนตอนทีหา โดยมีการพัฒนาเปลียนแปลงระดับของการมีสวนช่วย (Contribution)

ต่อชุมชนโอเพนซอร์ส

(Talent) ethic)

ในระดับทีแตกต่างกันขึนอยูกบความสามารถพิเศษ เฉพาะตน ซึงไม่สามารถทีจะควบคุมได้ กับจริยธรรมความขยันหมันเพียร

(Strong

work

ซึงสามารถถูกฝึกฝนได้ อย่างไรก็ตามในการศึกษาครังนี

(Passive

Users) (Transition)

จากนันเมือผ่านกระบวนการเรียนรูถงระดับหนึง

(License)

(Active

Users)

ไม่ได้รวมถึงกระบวนการในขันตอนสุดท้ายทีกล่าวถึงนี โดยโมเดล

การทีแต่ละบุคคล จะกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

(Open

ทังผูใช้งานอย่างเดียว และผูใช้ทมสวนร่วมได้นน อาจมาจากหลายเหตุผลทีแตกต่างกัน และสัมพันธ์กบสภาวะแวดล้อมของสังคมนัน ในสังคมทีมการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิ

(Copyright

Law) (Fear)

อย่างจริงจัง เหตุผลหลักทีแต่ละบุคคลหรือองค์กร (Organization) จะกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส จะมาจากความหวาดกลัว จากผลทีมการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิอย่างจริงจัง อีกเหตุผลหลักอีกเหตุผลหนึงทีองค์กรหรือแต่บคคล จะกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส เป็นเหตุผลทางเศรษฐกิจ ทีผทใช้โอเพนซอร์ส จะได้รบการตอบแทน จากการใช้โอเพนซอร์ส

ด้วยการประหยัดค่าใช้จายด้วยการใช้งานผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส เห็นได้ชดว่าในการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ด้วยเหตุผลทีกล่าวถึงทังสองประการนี

ล้วนสามารถเกิดขึนได้เฉพาะในสภาพสังคมทีการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิทมประสิทธิภาพ ตัวอย่างเช่นในยุโรปและสหรัฐอเมริกา และเป็นทีทราบกันแน่ชดแล้วว่าทังอดีตทีผานมาและปัจจุบนในสังคมไทยกฎหมายลิขสิทธิยงไม่สามารถถูกน ามาใช้อย่างมีประสิทธิภาพได้ และถึงแม้วาโอเพนซอร์ส

จะมีความดีงามเพียงพอในการทีจะน าผูใช้งานอย่างเดียวให้พฒน

(Reward) (Model) (Individual)

Source

Users)

ทีเสนอมีเจตจ านงค์ทจะใช้กบสีขนตอนแรกทีกล่าวถึงข้างต้น

าสูการเป็นผูใช้ทมสวนร่วมได้กตาม

แต่สภาวะทีไม่สามารถบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิอย่างมีประสิทธิภาพได้ในสังคมไทย

ท าให้ไม่สามารถใช้ความหวาดกลัวหรือการตอบแทน มากระตุนให้เกิดการใช้โอเพนซอร์ส ในสังคมไทยได้

เหตุดงกล่าวมีผลท าให้ตองพิจารณารูปแบบในการกระตุนให้บคคลกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ทีแตกต่างจากรูปแบบทีใช้กบสังคมทีสามารถบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ถึงกระนันก็ตาม

ภายใต้ภาวะแวดล้อมในสภาพของสังคมไทย ก็ยงมีผใช้โอเพนซอร์ส จ านวนไม่นอย ถึงแม้วาจะมีเปอร์เซ็นต์ของผูใช้โอเพนซอร์ส

น้อยกว่าในยุโรปและสหรัฐอเมริกามาก ผูใช้โอเพนซอร์ส ในประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นผูใช้อย่างเดียว มีผใช้ทมสวนร่วมจ านวนน้อยมาก

ทังนีอาจขึนกับสัดส่วนกับจ านวนผูใช้โอเพนซอร์ส ทังหมด อย่างไรก็ตามจากการทียงมีผใช้โอเพนซอร์ส

เหล่านีอยูในประเทศไทย ย่อมแสดงให้เห็นได้วา ความหวาดกลัว และ การตอบแทน

ไม่ใช่เหตุผลทังหมดของผูทกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส โดยกระบวนการการขัดเกลาทางสังคม

แนวทางหลักทีใช้ในการศึกษาครังนี

ใช้กระบวนการขัดเกลาทางสังคมในแนวทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญ

(Socialization

Processes) ทีจะถูกน ามาใช้ตองสอดคล้องกับสภาพสังคมไทย

ลักษณ์ (Symbolic

(Personal (Shared

Interaction) (Meaning) Meaning) Meaning) (Open Fanatic) (Convenience)

เพือหาจุดร่วมหรือส่วนทีทบซ้อนของความหมาย ระหว่างความหมายส่วนบุคคลกับความหมายส่วนรวม

อย่างไรก็ตามในกรณีของความหมายส่วนรวมในทีนถกแบ่งออกเป็นสามกลุม กลุมแรกเป็นกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส (Proprietary

และกลุมทีสามได้แก่กลุมทีเน้นสะดวกสบาย

Source Fanatic) กลุมทีสองเป็นกลุมทีมงมันในความเป็นเจ้าของ

โดยทังสามกลุมมีความหมายร่วมกันคือการใช้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์ ตัวอย่างเช่นซอฟต์แวร์ในการท างานให้ลลวงไป ส าหรับความหมายร่วมระหว่าง

กลุมทีมงมันในความเป็นเจ้าของกับกลุมทีเน้นความสะดวกสบายได้แก่ การใช้ผลิตภัณฑ์ยอดนิยมทีใครๆ ก็ใช้กน

ซึงในปัจจุบนโดยมากแล้วผลิตภัณฑ์เหล่านีไม่ใช่ผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

และความหมายร่วมระหว่างกลุมทีเน้นความสะดวกสบายกับกลุมทีมุงมันในโอเพนซอร์ส ได้แก่ความประหยัด เนืองจากทังผลิตภัณฑ์จากโอเพนซอร์ส

กับผลิตภัณฑ์ผดกฎหมายทีกลุมทีเน้นความสะดวกสบายใช้ตางก็เป็นผลิตภัณฑ์ทหาได้ในราคาถูก แต่ผลิตภัณฑ์จากโอเพนซอร์ส เป็นผลิตภัณฑ์ทถกกฎหมาย

ส าหรับความหมายทีกลุมมุงมันความเป็นเจ้าของมีรวมกับกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส ได้แก่เรืองทรัพย์สนทางปัญญา

เนืองจากทังสองกลุมนีอาศัยกฎหมายลิขสิทธิในการควบคุมการใช้งานผลิตภัณฑ์เหมือนกัน

ในขณะเดียวกันในแต่ละกลุมก็มความหมายในส่วนทีไม่รวมกับกลุมอืน เช่นกลุมทีมงมันในความเป็นเจ้าของ จะรักษาความลับของผลิตภัณฑ์อย่างสุดยอด

สิทธิในการใช้งานผลิตภัณฑ์จะต้องถูกตีกรอบให้ชดเจน เพือไม่ให้ลวงละเมิดผูผลิต ส่วนกลุมทีเน้นความสะดวกสบาย จะไม่สนใจกฎหมายขอแต่เพียงให้ได้ใช้ผลิตภัณฑ์ตนทุนต่าก็เพียงพอ และส าหรับความแตกต่างในกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส ได้แก่เสรีภาพ

(Freedom)

ทังเสรีภาพในการใช้

เสรีภาพในการแก้ไข เสรีภาพในการแจกจ่าย ตลอดจนเสรีภาพในการแก้ไขปรับปรุง

รายละเอียดความสัมพันธ์ของความหมายส่วนรวม แสดงไว้ในรูปที 2

รูปที 2 แสดงความสัมพันธ์ของความหมายส่วนรวม

ส าหรับความหมายส่วนบุคคล

ทีตองการให้มจดร่วมหรือส่วนทีทบซ้อนกับความหมายส่วนรวม

มีเจตจ านงให้ขบเคลือนเช้าสูกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส ทังนีเพือให้เกิดกระบวนการขัดเกลาทางสังคม

แลกเปลียนระหว่างผลทีเกิดจากการสร้างความหมายส่วนบุคคล (Meaning

กับความหมายส่วนรวมของกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส 3แสดงกระบวนการขัดเกลาทางสังคมทีกล่าวถึง

Making)

รูปที

รูปที 3 แสดงกระบวนการขัดเกลาทางสังคม

ในกระบวนการเคลือนย้ายความหมายส าคัญส่วนบุคคล จากกลุมทีมงมันความเป็นเจ้าของและกลุมทีเน้นความสะดวกสบายเข้าสูกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส

จะต้องใช้ประโยชน์จากส่วนร่วมทีทบซ้อนระหว่างกลุมนันๆ กับกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส มาใช้ประโยชน์ในการขับเคลือน ตัวอย่างเช่นทังผลิตภัณฑ์จากกลุมทีมงเน้นความเป็นเจ้าของ และผลิตภัณฑ์จากกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส ต่างก็สามารถใช้เพือบรรลุประโยชน์ได้เช่นกัน และมีจดร่วมด้วยการเคารพลิขสิทธิเหมือนกัน

ต่างกันทีคณสมบัตการรักษาความลับของผูผลิตในกลุมทีมงเน้นค

วามเป็นเจ้าของ

กับเสรีภาพทีเปิดกว้างของกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส การปฏิบตตางๆ

ภายใต้กระบวนการเรียนรูดวยวิถแบบโอเพนซอร์ส การปฏิสงสรรค์ ของโอเพนซอร์ส

โดยเฉพาะอย่างยิงการแสดงให้เห็นชัดเจนในกรณีของเสรีภาพของผูใช้ผลิตภัณฑ์

จะน าพาให้ผเรียนเหล่านีกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ในขันตอนทีสามของการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้

ส าหรับการเคลือนย้ายความหมายส่วนบุคคลจากกลุมทีเน้นความสะดวกสบาย เข้าสูกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส ซึงมีจดร่วมทีความต้องการต้นทุนต่าเช่นกัน การปฏิบตตางๆ ภายใต้กระบวนการเรียนรูดวยวิถแบบโอเพนซอร์ส การปฏิสงสรรค์ผานสัญลักษณ์ของโอเพนซอร์ส

ผ่านกระบวนการสร้างคุณธรรมจริยธรรม (Morals and Ethics) และการเคารพกฎหมาย

จะน าพาให้ผเรียนเหล่านีกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้ในทีสด

จากรูปที

3 ในส่วนของการปฏิบต

(Meaning

(Action) Making)

ในการสร้างความหมาย

(Interaction)

ผ่านสัญลักษณ์ตางๆ

(Actions)

เพือให้เกิดความหมายส่วนบุคคล

ส าหรับสร้างความหมายร่วมด้วยกระบวนการขัดเกลาทางสังคม กับความหมายของกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส

กระบวนการภายในภาคปฏิบตจะเป็นการแลกเปลียนระหว่างแหล่งบริการความรูดานโอเพนซอร์ส (Open Source Knowledge

Providing) กับ การถ่ายทอดความรูโอเพนซอร์ส (Open Source Knowledge Sharing) เป็นปฏิบตการสะท้อนกลับซึงกันและกัน ซึงมีผลท าให้มการเจริญเติบโตของแหล่งบริการความรูโอเพนซอร์ส อย่างต่อเนือง พร้อมๆ กันกับการถ่ายทอดความรูโอเพนซอร์ส ทีเพิมขึนทังปริมาณและคุณภาพ

แสดงกระบวนการภายในภาคปฏิบตทกล่าวถึง

รูปที

4

รูปที 4 กระบวนการภายในภาคปฏิบต

การปฏิบตอนภายในโมเดลของกระบวนการ ของการท าให้เป็นผูใช้ทมสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส ในส่วนทีตองการเคลือนย้ายความหมายส่วนบุคคลเข้าสูกลุมทีมงมันในโอเพนซอร์ส

สามารถใช้กระบวนการตามขันตอนทีหนึงและสอง

ของการท าให้ผเรียนกลายเป็นผูใช้ทมสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส ทีกล่าวไว้แล้วในตอนต้นของบทความนี

1.6 จิตวิทยาการเรียนรูกบชุมชนในวิถแบบโอเพนซอร์ส

ในการศึกษาครังนีไม่ได้มงเน้นทีจะศึกษาสังคมหรือชุมชนโอเพนซอร์สใดๆ

โดยเฉพาะ

แต่มงเน้นทีจะศึกษาในการน าวิถแบบโอเพนซอร์ส

ทีเชือโดยสนิทใจได้วา เป็นวิถแบบทีสามารถน าสูความส าเร็จ {ดังจะเห็นได้จากการทีเคยมีคาร้องขอให้ปฏิบต (Call to action) ด้วยการน าวิถแบบโอเพนซอร์ส

ไปใช้ในการแก้ปญหาน้ามันรัวในอ่าวเมกซิโก ถึงแม้วายังไม่มการปฎิบตตามค าร้องดังกล่าวก็ตาม แต่เป็นการยืนยันของความเชือมันในวิถแบบโอเพนซอร์ส ทีสามารถใช้ในการแก้ปญหาอืนๆ

นอกเหนือจากการพัฒนาและเผยแพร่ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สไปใช้กบกระบวนการจัดการเรียนรู โดยประยุกต์ใช้ทฤษฎีการเรียนรูทเหมาะสม

เพือหาแบบวิถทเหมาะสมและเป็นประโยชน์กบระบบการศึกษาไทย

ภายใต้เปูาหมายสองข้อ ได้แก่ หนึง

การท าให้เกิดแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส ในตัวผูเรียน และ สอง การสร้างแหล่งการเรียนรูใหม่ในระบบการศึกษาไทย

มีการแบ่งกลุมของทฤษฎีการเรียนรูแยกตามกระบวนทัศน์ (Paradigms) (Behaviorism)

ต่างๆ ได้แก่ ทฤษฎีกลุมพฤติกรรมนิยม ทฤษฎีกลุมพุทธินยม (Cognitive

theory) Research

}

ทฤษฎีกลุมสร้างความรูใหม่โดยตัวผูเรียนเอง (Constructivism) ทฤษฎีกลุมออกแบบตามวิธวจย (Design-Based methods) และทฤษฎีกลุมมนุษย์นยม (Humanism)

ทฤษฎีในกลุมพฤติกรรมนิยม

ตังอยูบนโลกทัศน์ททางานบนหลักการของ การกระตุน-ตอบสนอง (stimulus-respond) พฤติกรรมทังหมดเกิดจากสิงเร้าภายนอก ทฤษฎีในกลุมพุทธินยม เชือว่าผูเรียนมีกล่องด า (black box) อยู ในใจทีพงเปิดและเข้าใจ

โดยถือว่าผูเรียนเป็นหน่วยประมวลผลคล้ายคอมพิวเตอร์ ทฤษฎีในกลุมสร้างความรูใหม่ดวยตัวเอง ตังอยูบนโลกทัศน์การเรียนรูแบบสร้างสรรค์ ผูเรียนเป็นผูสร้างสาระการเรียนรู

มีการสร้างสรรค์ความรูใหม่ทเชือมโยงจากพืนฐานความรูเดิมทีมอยู ทฤษฎีกลุมออกแบบตามวิธวจย

เป็นชุดเทคนิคการเชือมสมดุลย์ระหว่างแนวคิดปฏิฐานนิยม (positivist)

กับแนวคิดตีความนิยม (interpretivist)

โดย

ผสมผสานการวิจยเชิงประจักษ์กบการออกแบบทฤษฎีขบเคลือนการเรียนรูสงแวด ล้อม เป็นวิธวทยาทีจะท าความเข้าใจว่า ท าไม อย่างไร และเมือไร

นวัตกรรมทางการศึกษาจึงจะมีผลในทางปฏิบต

แนวคิดนีมจดมุงหมายทีจะค้นพบความสัมพันธ์ระหว่างทฤษฎีทางการศึกษา

การออกแบบสิงประดิษฐ และการปฏิบต

ในส่วนของทฤษฎีกลุมมนุษย์นยม

เป็นปรัชญาการศึกษาทีเชือว่าการเรียนรูถกแสดงด้วยการกระท าส่วนบุคคล เพือเติมเต็มศักยภาพของบุคคล

วิธการนีมความเชือว่ามีความจ าเป็นจะต้องศึกษาบุคคลในภาพรวมทังหมด

โดยเฉพาะอย่างยิงการเจริญเติบโตและการพัฒนาในช่วงชีวตทีผานมา

ถึงแม้วาทฤษฎีการศึกษาในทุกกระบวนทัศน์ทกล่าวถึงเป็นประโยชน์ตอการวิจย ครังนี แต่ในการศึกษาครังนี

ได้ให้ความสนใจทฤษฎีในกลุมสร้างความรูใหม่ดวยตนเอง ได้แก่ชมชนนักปฏิบต (Communities of Practice) [Lave and Wanger] Discovery)

ทฤษฎีการเรียนรูดวยการค้นพบ [Bruner]

(Learning

และทฤษฎีการพัฒนาสังคม (Social

Development Theory) [Vygotosky] เป็นหลักในการศึกษา

จาก ความเชือทีวาสมองเป็นทีวางๆ

การเรียนรูมาจากการสอนใส่จากโลกภายนอกเข้าสูสมองทีทาหน้าทีเสมือนกล่องด า

ส่วนสติปญญาความฉลาดและความสร้างสรรค์มาจากพันธุกรรม ไม่สามารถทีจะเปลียนแปลง ปรับปรุงหรือพัฒนาได้ เป็นทีมาของระบบโรงเรียน ซึงการสอน การเก็บข้อมูล และการท่องจ าเป็นหัวใจของการเรียนรู

มีการค้นพบว่าเป็นการเรียนรูทกระตุนให้ผเรียนได้เรียนรู สร้างความสนใจและทักษะต่างๆ ทีสาคัญได้เฉพาะเมืออยูในโรงเรียน

แต่ไม่สามารถสร้างทักษะให้เป็นผูคดริเริมสร้างสรรค์ได้ในชีวตจริง ทังนีเนืองจากการเรียนรูรปแบบนี

ไม่สอดคล้องกับธรรมชาติการเรียนรูของมนุษย์

และในบางครังยังท าลายความอยากรูอยากเห็นและความคิดสร้างสรรค์ของผูเรียน ด้วย

อย่างไรก็ตามปัญหาเกียวกับการเรียนรูทกล่าวถึง

สามารถใช้แนวคิดของทฤษฎีในกลุมสร้างความรูใหม่ดวยตนเอง

ซึงเป็นแนวคิดในปรัชญาคอนสตัคติวสต์ (Constructivist)

แนวคิดนีสอดคล้องกับธรรมชาติการเรียนรูของมนุษย์

มีทฤษฎีทให้ความหมายต่อแนวคิดนีทงทฤษฎีทางจิตวิทยาและทฤษฎีทางสังคมวิทยา ในทางจิตวิทยา นอัตนัย โดยต่อมา

ได้ขยายขอบเขตการเรียนรูของบุคคลว่า เกิดจากการสือสารทางภาษากับบุคคลอืนด้วย และในทางสังคมวิทยา

Emile

Durkheim

และ

คณะเชือว่าสภาพแวดล้อมทางสังคมมีผลต่อการสร้างความรูใหม่ แนวคิดบนปรัชญาคอนสตัคติวสต์ มีหลักว่า บุคคลเรียนรูได้โดยวิธการทีแตกต่างกัน

โดยอาศัยประสบการณ์เดิมและโครงสร้างทางปัญญาทีมอยู ประกอบกับความสนใจและแรงจูงใจภายในเป็นพืนฐาน ในขณะทีแรงจูงใจจากความขัดแย้งทางปัญญาท าให้เกิดการไตร่ตรอง น าไปสูการสร้างโครงสร้างใหม่ทางปัญญา ทีได้รบการตรวจสอบทังโดยตัวเองและผูอน ว่าสามารถใช้แก้ปญหาเฉพาะต่างๆ ทีอยูภายในกรอบโครงสร้างนันๆ ได้

และถูกน าไปใช้เป็นเครืองมือส าหรับการสร้างโครงสร้างใหม่อนๆ ต่อไปด้วยตนเอง ประเด็นส าคัญของทฤษฎีการเรียนรูแบบนี ประการแรกได้แก่ ผูเรียนเป็นผูสร้างความรู

โดยใช้ความสัมพันธ์ระหว่างสิงทีพบเห็นกับความรูความเข้าใจทีมอยูเดิม โดยใช้กระบวนการทางปัญญาของตน ด้วยตัวเอง และประการทีสอง การเรียนรูตามแนวปรัชญาคอนสตัคติวสต์

Jean

Piaget Vyecotsky

ได้เสนอว่าการเรียนรูของผูเรียนเป็นกระบวนการส่วนบุคคลและเป็

เป็นผลมาจากความพยายามทางความคิด

ผูเรียนสร้างเสริมความรูผานกระบวนการทางจิตวิทยา โดยใช้โครงสร้างทางปัญญาทีมอยูดวยตนเอง

ไม่มใครไปปรับเปลียนโครงสร้างทางปัญญาของผูเรียนได้ แต่สามารถจัดสภาพแวดล้อมทีทาให้เกิดภาวะไม่สมดุลย์ เพือช่วยให้ผเรียนปรับเปลียนโครงสร้างทางปัญญาของตนเพือให้เกิดภาวะสม ดุลย์ดวยตนเอง

ชุมชนนักปฏิบต (Jean Lave and Etienne Wenger) หมายถึงกลุมของผูคนทีรวมกันท าในสิงทีพวกเขาใส่ใจและมีความปรารถนาอย่างแรงกล้าร่วมกัน แบบวิถโอเพนซอร์ส เป็นตัวอย่าง (instance)

หนึงของชุมชนนักปฏิบต

ในชุมชนนักปฏิบตพวกเขาจะเรียนรูเพือเสาะหาวิธการทีจะท าให้สิงทีพวกเขา ใส่ใจดีขนอย่างสม่าเสมอ

โดยการเรียนรูทได้สามารถเป็นความรูทไม่จาเป็นจะต้องเป็นกรณีทีกาหนด ไว้กอน

องค์ประกอบทีจาเป็นสามอย่างของชุมชนนักปฏิบตได้แก่ โดเมน (the domain) ชุมชน (the community) และการปฏิบต (the practice)

ชุมชนนักปฏิบตสามารถถูกก าหนดให้เป็นกระบวนการเรียนรูทางสังคม (social learning) ซึง เกิดขึนเมือผูคนมีความสนใจร่วมกัน มีความร่วมมือในเรืองหรือสาขาวิชาเดียวกันภายในช่วงเวลาหนึงทีเหมาะสม จะก่อให้เกิด การแลกเปลียนความคิดและกลยุทธ์ ทังนีเพือก าหนดแนวทางในการแก้ปญหาหรือสร้างนวัตกรรม ในชุมชนนักปฏิบต

การเรียนรูทเกิดขึนบ่อยครังเป็นผลลัพท์ทอบตขนมาพร้อมกับกระ

บวน การทางสังคมโดยไม่ได้ตงใจ

โดยปกติแล้วชุมชนนักปฏิบตจะมีหลักการปฏิบตของชุมชนด้วยวิธการทีหลาก หลาย ซึงหมายรวมถึง การแก้ปญหา

(problem

solving) ร้องขอข้อมูลข่าวสาร (request for information) ค้นหาผูมประสบการณ์จากแหล่งอืน (seeking the experience of others) น าสินทรัพย์เดิมกลับมาใช้ใหม่ (reusing assets) ประสานงานและท างานร่วมกัน (coordination and synergy) อภิปรายการพัฒนา

(discussing

developments)

เยียมชมสมาชิกอืน (visiting other members) ท าแผนทีความรู (mapping knowledge) และก าหนดหาช่องโหว่ (identifying gaps)

ครบถ้วนมาก น้อยเพียงใด

จะเป็นสัดส่วนตรงต่อความรุงเรืองของชุมชนนักปฏิบตนนๆ

ทฤษฎีการเรียนรูโดยการค้นพบของ Jerome Bruner เป็น ทฤษฎีในกลุมทฤษฎีสร้างความรูใหม่ดวยตัวผูเรียนเอง ทฤษฎีนกล่าวว่า

การเรียนรูของมนุษย์ตองอาศัยกระบวนการคิดทีเรียกว่าการเรียนรูโดยการค้น พบ การเรียนรูจะเกิดขึนเมือผูเรียนได้ประมวล ความรู ข้อมูล ข่าวสาร จากการปฏิสมพันธ์กบสิงแวดล้อม โดยทีผเรียนจะต้องมีการส ารวจ

เพือท าความรูจกและเข้าใจสิงแวดล้อมก่อน

ผูเรียนจะไม่สามารถรับรูสงแวดล้อมทังหมดทีผานเข้ามาในชีวต แต่จะเลือกทีจะรับรู

(selective

perception)

ซึงได้รบการผลักดันมาจากแรงจูงใจภายใน (inner motivation)

การ

ปฏิบตตามหลักการปฏิบตของชุมชนนักปฏิบตทกล่าวมาแล้วให้ได้

ที ใช้เป็นแรงผลักดันให้เกิดพฤติกรรมการส ารวจสภาพแวดล้อม และเป็นสิงส าคัญทีสงเสริมให้เกิดการเรียนรูโดยการค้นพบ โดยกระบวนการปฏิสมพันธ์กบสิงแวดล้อม

จะเริมด้วยการสัมผัสสิงแวดล้อม การเลือกทีจะรับรู การใส่ใจ และรวมถึงการค้นพบทีกล่าวถึงแล้ว เกียวข้องกับกระบวนการคิดทังหมด

ทฤษฎีการพัฒนาสังคมของ แนวคิดของ ด้รบ

เขามีความเชือว่ากระบวนการพัฒนาเริมจากเกิดจนตายและสลับซับซ้อนมาก

โดยกระบวนการพัฒนาในช่วงชีวตขึนกับปฏิสมพันธ์ทางสังคม การเรียนรูจากสังคมจริงน าไปสูการพัฒนาทางปัญญา

โดยเน้นทีการเชือมต่อระหว่างบุคคลกับบริบททางวัฒนธรรมทีแสดงและปฏิ สัมพันธ์รวมกัน

มนุษย์ได้ใช้เครืองมือทีพฒนาจากวัฒนธรรม เช่น การพูดและการเขียน

เป็นสือกลางในสังคมสภาพแวดล้อมของพวกเขา

ดังได้กล่าวมาแล้วข้างต้นว่าวิถแบบโอเพนซอร์ส เป็นตัวอย่างหนึงของชุมชนนักปฏิบต ชุมชนโอเพนซอร์สแต่ละแห่ง

จะมีโดเมนทีสมาชิกในชุมชนให้ความสนใจร่วมกัน ก่อตัวเป็นชุมชน

Vygotsky

Lev

Vygotsky เชือ ว่า

เป็นอีกทฤษฎีหนึงในกลุมทฤษฎีสร้างความรูใหม่ดวยตัวผูเรียนเอง การพัฒนาเป็นกระบวนการซึงควรจะถูกวิเคราะห์มากกว่าผลทีจะไ

ทีสมาชิกในชุมชนมีฟงก์ชนหน้าทีตามความสามารถ การปฏิบตการในชุมชนมุงหวังทีจะสร้างสิงทีดกว่า กล่าวได้วาชุมชนโอเพนซอร์ส

เป็นชุมชนแห่งการเรียนรูทมจดประสงค์เพือสร้างสิงทีดกว่ายิงๆ ขึนไปให้ชมชน

ถึงแม้วาชุมชนโอเพนซอร์สหลายแห่งยังไม่ได้นาหลักการของชุมชนนักปฏิบตไป ใช้ครบทุกหลักการ

แต่วถแบบโอเพนซอร์สก็สามารถรวมเอาหลักการต่างๆ ของชุมชนนักปฏิบตไว้ดวยได้เลย

เนืองจากหลักการทีกล่าวถึงทังหมดสอดคล้องกับวิถโอเพนซอร์ส อยูแล้ว และเป็นหลักการทีกอให้เกิดกระบวนการเรียนรู ทีสามารถสร้างแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส ทีทรงประสิทธิภาพให้กบสมาชิก

โดยอาศัยบรรยากาศแวดล้อมทีสนับสนุนการเรียนรูในแนวปรัชญาคอนสตัคติวสต์

โดยเฉพาะอย่างยิงโอกาสในการท างานและเรียนรูรวมกันเพือปฏิบัตกจกรรมใน โดเมนของชุมชน

การ

เรียนรูทเกิดขึนจากการอยูรวมกันในชุมชนทีใช้วถแบบโอเพนซอร์ส เกิดขึนได้จากการเลือกทีจะรับรู

ซึงได้รบการผลักดันมาจากแหล่งจูงใจภายใน ภายใต้สภาวะแวดล้อมของชุมชน

และเนืองจากสภาพแวดล้อมของชุมชนทีใช้วถแบบโอเพนซอร์ส เปียมล้นไปด้วยคุณธรรมและจริยธรรมทีพงปรารถนา โดยเฉพาะอย่างยิง

การยกย่องให้เกียรติกนตามล าดับชันความส าเร็จทีเกิดจากความสามารถ และคุณปการทีสมาชิกทุกคนมอบให้กบชุมชน กระบวนการเรียนรูทเกิดขึนด้วยการเรียนรูโดยการค้นพบ จากการประมวล ความรู ข้อมูล ข่าวสาร

ด้วยปฏิสมพันธ์กบภาวะแวดล้อมภายใต้วถโอเพนซอร์ส น่าจะเป็นหลักประกันในความกังวลเรืองคุณธรรมและจริยธรรมได้ในระดับหนึง

วิถแบบโอเพนซอร์ส สามารถน าไปใช้ได้ในทุกๆ

ช่วงชีวตของผูทตองการเรียนรูกระบวนการเรียนรูจะเกิดขึนในทันทีทผเรียนเข้าสูกระบวนการ และมีปฏิสมพันธ์กบสมาชิกในชุมชน เป็นการเรียนรูจากสังคมจริง

ทีสามารถก่อเกิดพัฒนาการทางปัญญา

ผ่านทางวัฒนธรรมการสือสารการเขียน และบันทึก ผ่านสืออินเทอร์เน็ต

ท าให้ผเรียนเกิดการเรียนรูใหม่ดวยตนเองตามหลักทฤษฎีการพัฒนาสังคม ซึงเชือว่ามนุษย์สามารถพัฒนาได้ตงแต่เกิดจนตาย

2. แนวคิด ทฤษฎีหลักในการศึกษา

2.1 แนวคิดเรืองการขัดเกลาทางสังคม

การขัดเกลาทางสังคม

(Socialization)

เป็นเครืองมือหนึงในการสร้างพฤติกรรมทีพงปรารถนาของสมาชิกในสังคม ดังนันหากสังคมต้องการทีจะมีสมาชิกทีมคณภาพ ในการพัฒนาสังคมให้เจริญก้าวหน้า

สังคมจะต้องมีการวางแผนระยะยาวทีดในการอบรมและสังสอนสมาชิกในสังคม

จอร์ด ทรีโอดอลสัน ได้กล่าวถึงแนวคิดทางสังคมวิทยา ทีอธิบายการขัดเกลาทางสังคมไว้ดงนี

2.1.1

แนวคิดเกียวกับหน้าทีนยม

(Functionalism)

ได้กล่าวถึงการขัดเกลาทางสังคมไว้วา

การขัดเกลาทางสังคมเป็นกระบวนการทีจะท าให้บคคลได้รบการถ่ายทอดบรรทัดฐาน ทัศนคติ ทักษะ และความคิดทางสังคม เพือทีจะน าไปใช้แสดงการกระท าทางสังคมของตน ตามบทบาทและหน้าทีได้อย่างเหมาะสม

แนวคิดเกียวกับหน้าทีนยมนี

(Theodorson)

สามารถอธิบายสนับสนุนด้วยทฤษฎีโครงสร้างหน้าที (Structural Functionalism) กล่าวคือเราสามารถใช้ทฤษฎีโครงสร้างหน้าที ในการอธิบายหรือพยากรณ์ ท าความเข้าใจ ปรากฎการณ์ทางสังคมได้อย่างระเอียดในทุกระดับได้ กลุมทฤษฎีโครงสร้างหน้าที ประกอบด้วย ทฤษฎีโครงสร้างหน้าทีคลาสสิก Functionalism) Functional Prerequisites Functionalism)

Theory

of

(Classical of (The

Structural

(The

Stratification) Functional Society)

ทฤษฎีหน้าทีของการจัดชนชัน

สิงจ าเป็นต่อหน้าทีหลักของสังคม

และทฤษฎีโครงสร้างหน้าทีของพาร์สน (Parsons’s Structural

ในการใช้ทฤษฎีโครงสร้างหน้าที

จะเกียวเนืองกับความสมานฉันท์ (Consensus) และความขัดแย้ง (Conflict) ในส่วนของความสมานฉันท์ จะมองทีบรรทัดฐานร่วม (Shared

Norms)

และค่านิยมร่วม (Shared

Values)

การปฏิสมพันธ์ซงกันและกันในชุมชน

สามารถทีจะกล่อมเกลาให้สมาชิกของสังคมเกิดความสมานฉันท์ ด้วยการมีบรรทัดฐานและค่านิยมร่วมกัน

การปรับตัวเข้าหากันของสมาชิกจะมุงให้เกิดความเป็นระเบียบในสังคม ขึนอยูกบข้อตกลงเพือสังคม (Social Order) นันๆ

ในสังคมโอเพนซอร์ส

บรรทัดฐานทียดถือร่วมกันในหมูสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ได้แก่เสรีภาพ

ซอร์ส เสรีภาพในการศึกษาผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ซึงโปร่งใสเปิดเผยสูสาธารณะ

เสรีภาพในการแก้ไขดัดแปลงผลิตภัฑณ์โอเพนซอร์ส ให้สอดคล้องตรงกับความต้องการ

และทีสาคัญยิงได้แก่เสรีภาพในการแจกจ่ายผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ต่อไปไม่จากัด

บรรทัดฐานเรืองเสรีภาพทีถกยึดถือร่วมกันในหมูสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

ท าให้เกิดค่านิยมร่วมทีแสดงออกมาในรูปแบบของความศรัทธาในแนวทางปฏิบตผานวิถโอเพนซอร์ส ต่างๆ

ผ่านทางเงือนไขในสัญญาอนุญาต (License) แบบโอเพนซอร์ส สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

จะถูกกล่อมเกลาให้กลายเป็นชาวโอเพนซอร์ส

(Freedom)

อันประกอบด้วยเสรีภาพในการใช้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์โอเพน

ในระดับความเข้มข้นทีเพิมขึน

ตามแบบบรรทัดฐานและค่านิยมแบบโอเพนซอร์ส

นอกจากบรรทัดฐานทียดร่วมกัน

ระหว่างสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ด้วยกันเองแล้ว บรรทัดฐานทีสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ยึดถือร่วมกับกลุมทีมงมันในความเป็นเจ้าของ ได้แก่การเคารพในลิขสิทธิความเป็นเจ้าของผลิตภัณฑ์

โดยทังสองกลุมต่างก็ยอมรับในสิทธิความเป็นเจ้าของผลิตภัณฑ์เช่นกัน

หรือกล่าวอีกนัยหนึงว่าทังสองกลุมทีกล่าวต่างก็มคานิยมร่วมต่อการเคารพลิขสิทธิความเป็นเจ้าของเหมือนกัน

ในส่วนของบรรทัดฐานและค่านิยมร่วมกัน ระหว่างสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

กับกลุมทีเน้นความสะดวกสบาย เป็นเหตุผลทางเศรษฐกิจ ได้แก่ตนทุนต่า ซึงกรณีตนทุนต่านีเป็นจุดเด่นของโอเพนซอร์ส ในขณะทีสวนทีแตกต่างของค่านิยมร่วมในฝังของกลุมทีเน้นความสะดวกสะบาย ได้แก่การไม่สนใจใส่ใจในกฎหมายนัน พฤติกรรมนีเป็นผลของกระบวนการขัดเกลาทางสังคม ของสังคมไทย

โดยทีสมาชิกของกลุมทีเน้นความสะดวกสะบายได้เรียนรูถงความไม่จริงจังในการบังคับใช้กฎหมายต่างๆ ในสังคมไทย

โดยเฉพาะอย่างยิงผลได้ทผใช้เหล่านีได้เรียนรูจนเกิดพฤติกรรมการละเมิดกฎหมายลิขสิทธิจนเคยชิน

ก็คอพวกเขาเหล่านันสามารถใช้และเรียนรูจากผลิตภัณฑ์ ซึงได้มาจากการละเมิดกฎหมาย

ในอัตราเสียงทีตามากจนถึงเกือบไม่มเลย ในสภาพสังคมไทยตังแต่อดีตจนถึงปัจจุบน

ค าถามทีนาสนใจได้แก่ความเชือทีวาการบังคับใช้กฎหมาย โดยเฉพาะอย่างยิงกฎหมายลิขสิทธิ

จะยังจะยังคงอยูในสภาพทีเป็นอยูจากอดีตมาถึงปัจจุบน ได้ยาวนานเพียงใด

การเปลียนแปลงการปฏิสมพันธ์ทางเศรษฐกิจกับประเทศอืนในอนาคต จะท าให้กฎหมายลิขสิทธิ

มีผลบังคับใช้ได้จริงในประเทศไทยหรือไม่ โดยหากเมือเป็นเช่นนันจริง

เหตุปจจัยในการท าให้บคคลกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส จะมาจากความหวาดกลัวจากการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิอย่างจริงจัง ซึงการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิอย่างจริงจัง

จะมีผลให้เกิดแรงจูงใจทางด้านเศรษฐกิจคือต้นทุนค่าใช้จายจะสูงขึน อีกทางหนึง

เหตุผลอีกอย่างหนึงทีผใช้ผลิตภัณฑ์ในกลุมนีพงระมัดระวัง ได้แก่ความพร้อมทีจะปรับเปลียนมาใช้ผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ได้รวดเร็วเพียงใด

เมือถึงวันทีพวกเขาจ าต้องเป็นผูใช้ผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

กระบวนการกล่อมเกลาให้เกิดการเปลียนแปลง มาเป็นสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส สามารถถูกออกแบบได้ โดยอาศัยบรรทัดฐานและค่านิยมร่วม ทีมรวมกับสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

เป็นตัวเชือมเพือกล่อมเกลาให้เกิดการสร้างความหมายใหม่ ภายใต้กรอบบรรทัดฐานและค่านิยม เสรีภาพ

นอกจากเรืองบรรทัดฐานและค่านิยมทีกล่าวถึงแล้วนัน แบบบรรทัดฐานของสังคมทีด จะต้องเกิดดุลยภาพ ซึงสามารถอธิบายได้ดวยโครงสร้างหน้าที

ซึงมีแนวคิดของนักทฤษฎีโครงสร้างหน้าทีแบบคลาสสิกสามท่าน ได้แก่ ออกุสค์ คองต์ เฮร์เบริต สเปนเซอร์ และอีมล เดอร์คไฮม์ ดังนี

คองต์ มีความคิดแบบบรรทัดฐานของสังคมทีด จะต้องเป็นสังคมทีมดลยภาพ

โดยเปรียบเทียบสังคมกับอวัยวะในร่างกาย เป็นอินทรียทางสังคม ทีตางก็ตองท าหน้าทีของตน ในมุมมองของสปอนเซ่อร์ อินทรียทางสังคม ถูกแบ่งเป็นสองระดับ ได้แก่สงคม และปัจเจก (Individual) และยิงมีจานวนประชากรมากขึน

ความสลับซับซ้อนและแตกต่างก็มมากขึน ความแตกต่างทีเกิดขึน ท าให้หน้าทีแตกต่างไปด้วย โดยต้องพึงพาอาศัยกันและกัน และมีการเปลียนแปลงตามกัน ส่วนเดอร์ไฮม์ สนใจทีตวสังคม โดยการปฏิสมพันธ์กนทุกอย่างขึนอยูกบความต้องการทางสังคม (Social Cause)

Need)

อันประกอบด้วย สาเหตุทางสังคม (Social

ว่าเหตุใดจึงมีโครงสร้างอย่างนี และหน้าทีทางสังคม

(Social)

โดยทังสังคมและปัจเจก จะเจริญขึน

(Social Function) เกียวกับความต้องการต่อระบบทีขยายออกไป ว่าได้รบการตอบสนองโดยโครงสร้างหน้าทีทถกก าหนดไว้หรือไม่

ชุมชนสังคมโอเพนซอร์ส เป็นสังคมทีมดลยภาพ สมาชิกในสังคมมีฟงก์ชนหน้าทีทชดเจน ประชากรในสังคมต่างก็มหน้าทีทแตกต่าง

โดยต้องพึงพาอาศัยซึงกันและกัน และมีการเปลียนแปลงตามกัน

การปฏิสมพันธ์เกิดขึนจากความต้องการใช้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์ของชุมชน สภาพแวดล้อมและสถานการณ์ เป็นสาเหตุทางสังคมอย่างหนึง

และเป็นตัวก าหนดรูปแบบของโครงสร้างของสังคม

สังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส ในประเทศไทยจะมีรปแบบเฉพาะ ทีตอบสนองกับสภาพแวดล้อมและสถานการณ์ในประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิงสถานการณ์การบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิในสังคมไทย เป็นปัจจัยลบต่อการส่งเสริมสนับสนุนโอเพนซอร์ส เป็นอย่างมาก

การเรียนรูเพือให้บคคลตระหนักเห็นภัยได้ดวยตนเอง จะสามารถช่วยให้บคคลคิดได้ จะเป็นขันตอนในเบืองต้น และสามารถน าเข้าสูขนตอนอืนๆ

ในกระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ต่อไปได้

ทฤษฎีหน้าทีของการจัดชนชัน ตามแนวความคิดของ คิงเลย์ เดวิด (Kingley David) และ วิลเบริด มัวร์ (Wilbert Moore) ว่าการจัดชนชันทางสังคม

(Social

Stratification)

เป็นสากลและจ าเป็น โดยทุกสังคมต้องมีชนชัน ซึงชนชันมาจากเจตนาการท าหน้าที

ในทางโครงสร้างมองว่าการจัดชนชันได้จดบุคคลเข้าสูตาแหน่งต่างๆ ตามค่านิยม

โดยใช้การปลูกฝังให้บคคลอยากเข้าสูตาแหน่งทีกาหนดไว้ และท าตามบทบาทในต าแหน่งทีสงคมคาดไว้ มาเป็นเหตุจงใจ ในชุมชนโอเพนซอร์ส ค่านิยมในการจัดการชนชันของชุมชน เป็นแบบคุณธรรมาธิปไตย

(Meritocracy)

มีการก าหนดต าแหน่งฐานะทางสังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส

เพือปลูกฝังให้บคคลอยากเข้าสูตาแหน่งทีกาหนด โดยวิธการในการเข้าสูตาแหน่งจะอยูในระบบคุณธรรม บุคคลสามารถเปลียนสถานะของผูใช้โอเพนซอร์ส ไปสูระดับทีสงขึนได้ดวยความสามารถของตนเองเท่านัน ในชุมชนโอเพนซอร์ส

ไม่สามารถใช้สทธิทางชนชันอินใดเพือทีจะยกฐานะทางสังคมให้สูงขึน

เว้นแต่มความสามารถในบทบาทในต าแหน่งทีชมชนโอเพนซอร์ส คาดหวังไว้เท่านัน

สิงจ าเป็นต่อหน้าทีหลักของสังคม

ในการนิยามหน้าทีพนฐาน (Prerequisite) ก่อนการปฏิบตหน้าที ได้แก่ การปรับตัว (Adaptation) การบรรลุซงเปูาหมาย (Goal Attainment)

และการธ ารงไว้ซงแบบแผน ในสังคม

สิงทีจาเป็นทีทาให้เกิดการสมานฉันท์ทสมบูรณ์แบบคือการสือสารทีมประสิทธิภาพ

(Potential

Communication)

ซึงหมายถึงระบบสัญญลักษณ์รวม (Shared Symbolic Systems) โดยผ่านการเรียนรูดวยการขัดเกลาทางสังคม (Socialization)

สังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส

สมาชิกมีหน้าทีในต าแหน่งทีแตกต่างในชุมชน

ทังนีขนอยูกบความสามารถและระดับของการมีสวนร่วมในชุมชน หน้าทีในชุมชนโอเพนซอร์ส เป็นหน้าทีทตองช่วยเหลือเกือกูลกัน โดยปกติแล้วทุกๆ ชุมชนโอเพนซอร์ส

การบูรณาการ (Pattern

(Integration) Maintenance)

สังคมเกิดจากความต้องการอยูรวมกันแบบสมานฉันท์ของสมาชิก

จะมีระบบทีใช้ในการสือสารและแบ่งปันทรัพยากรในการท างานร่วมกัน ซึงอาจอยูในรูปแบบทีแตกต่างกันไปในแต่ละชุมชน ระบบอินเทอร์เน็ตเป็นโครงสร้างพืนฐานในการติดต่อสือสารกันของชุมชนโอเพนซอร์ส

การติดต่อสือสารอาจจะอยูในรูปแบบของเมลลิสต์ (Mailing List) เว็บไซต์ (Web เช่น บล็อก (Blog)

Site)

เว็บบอร์ด (Web หรือ วิก (WiKi)

Board) เป็นต้น

และในรูปแบบของซอฟต์แวร์เพือสังคม (Social Software) ต่างๆ สมาชิกของชุมชนโอเพนซอร์ส มีหน้าทีทจะต้องมีการปรับตัว เรียนรูให้มความสามารถในการติดต่อสือสารผ่านสือบนอินเทอร์เน็ตเหล่านี ชุมชนโอเพนซอร์ส ขนาดใหญ่มกจะเป็นชุมชนข้ามชาติ การติดต่อสือสารมีความจ าเป็นจะต้องเรียนรูภาษาสากล โดยปกติแล้วภาษาอังกฤษเป็นภาษาทีนยมใช้กน ในหลายๆ ประเทศทีประชากรส่วนใหญ่ไม่ได้ใช้ภาษาอังกฤษ การติดต่อสือสารกับชุมชนโอเพนซอร์ส

ขนาดใหญ่เหล่านีจะถูกจ ากัดลงด้วยความสามารถด้านภาษา และในหลายประเทศสมาชิกทีมความสามารถในด้านภาษา จะแปลสือข้อมูลหลายอย่างเป็นภาษาถินของตนเอง ทังนีเพือช่วยให้ประชากรของตนสามารถเข้าถึงโอเพนซอร์ส ได้มากขึน

ทฤษฎีหน้าทีนยมของทัลคอต์ พาร์สน (Talcott Parsons) กล่าวไว้วาสิงจ าเป็นต่อระบบสีประการได้แก่ หนึง การปรับตัว ระบบมีความจ าเป็นต้องปรับเข้ากับสิงแวดล้อมและความต้องการของสังคม สอง

การบรรลุเปูาหมายของระบบจะต้องก าหนดและตอบสนองต่อเปูาห

มายหลัก สาม

ระบบจะต้องก าหนดความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบต่างๆ และจะต้องบูรณาการความสัมพันธ์ระหว่างหน้าทีพนฐานอืนๆ และสี

ระบบจะต้องธ ารงและฟืนฟูแรงจูงใจของปัจเจกบุคคลและแบบวัฒนธรรมทีสร้างแรงจูงใจนันไว้

พาร์สนเริมความคิดเกียวกับระบบสังคมในระดับจุลภาค

ด้วยการปฏิสมพันธ์ระหว่างตัวเอง (Ego) กับผูอน (Alter Ego) ระบบสังคมประกอบขึนด้วยผูกระท าทังหลายมาปฏิสมพันธ์กน ในสถานการณ์อนใดอันหนึง

ผูกระท าได้รบแรงจูงใจในแนวโน้มทีจะเกิดความพึงพอใจสูงสุด และเชือมต่อในระบบทีมสญญลักษณ์โครงสร้างทางวัฒนธรรมร่วมกันอยู กล่าวโดยสรุปก็คอ ระบบสังคม

(Social

System)

คือการปฏิสมพันธ์กนทางสังคม โดยภายในระบบนัน พาร์สนเน้นที บทบาท และสถานะภาพเป็นหลัก โดยสถานภาพ หมายถึงต าแหน่งทางโครงสร้างภายในระบบสังคม และบทบาทหมายถึง สิงทีผกระท า

กระท าตามสถานภาพของผูกระท า นอกจากนันแล้ว พาร์สนยังสนใจองค์ประกอบของโครงสร้าง ซึงรวมถึง ความรูสกผูกพันต่อกลุม (Collectivism) และค่านิยม

การน าองค์ประกอบของโครงสร้างทังสามประการ ไปสูผกระท าให้ได้ เป็นกระบวนการขัดเกลาทางสังคม

บรรทัดฐาน (Norm)

(Values)

(Socialization) และกระบวนการปลูกฝัง (Internalization)

เพือให้สมาชิกของสังคมเกิดความส านึกต่อสังคม

ความรูสกผูกพันต่อกลุม เป็นอาการทางวัฒนธรรม เป็นเครือข่ายของบรรทัดฐาน ค่านิยม

และวิธการของการมีสวนร่วม ในการปฏิบต การสร้างสิงประดิษฐ์ สถาบัน การใช้และโครงสร้างของภาษา และวิธการสร้างความรูสกต่อประวัตศาสตร์

ศูนย์กลางของความรูสกผูกพันต่อกลุมได้แก่ความสัมพันธ์กบคนอืนทีเกียวข้อง

และการเป็นสมาชิกของกลุมทีประกอบเป็นหน่วยพืนฐานของสังคม หลักการของแนวความคิดตัวเอง และค่านิยมหลักซึงควรจะครอบง าชีวตหนึง หน่วยของสังคมทีรวมโชคชะตาเดียวกัน

เป็นศูนย์กลางส าคัญต่อโลกทัศน์ความผูกพันต่อกลุม เน้นการพึงพากันระหว่างสมาชิกภายในกลุม และความส าคัญต่อค่านิยม เช่นความจงรักภักดี และความเพียร

หน่วยของสังคมเหล่านีสามารถทีจะถูกแบ่งอย่างคร่าวๆ ออกเป็นกลุม ตามข้อเท็จจริงหรือความผูกพันทางสายโลหิต เช่นครอบครัว ชาติพนธ์ เชือชาติ ศาสนา ประชาชาติ หรือ ประชากร หรือความพูกพันในลักษณะความเป็นพลเมือง เพือนบ้าน ชุมชน หรือกลุมทีทางานร่วมกันอืนๆ

สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

จะมีความรูสกผูกพันต่อกลุมโอเพนซอร์ส ทีสงกัด

ในฐานะทีอยูในเครือข่ายแห่งบรรทัดฐานและค่านิยมเดียวกัน

(Loyalty)

(Perseverance)

สมาชิกของกลุมสามารถทีจะพึงพาช่วยเหลือและเรียนรูซงกันและกัน ก่อให้เกิดความรูสกผูกพันต่อกลุมทีแน่นแฟูนยิงขึน ภายใต้ความรูสกผูกพันในกลุมทีมตวตนอยูจริงและสัมผัสได้ สมาชิกของกลุมจะมีภาระผูกพันด้วยการพึงพาซึงกันและกัน ด้วยวิถนเองท าให้ความสัมพันธ์ของสมาชิกในกลุมโอเพนซอร์ส แน่นแฟูนยิงขึน

ความสัมพันธ์ดงกล่าวก่อให้เกิดเป็นความรูสกผูกพันต่อกลุมทีถาวร และท าให้ชมชนโอเพนซอร์ส กลายเป็นส่วนหนึงของชีวต

การอยูรวมกันและมีปฏิสมพันธ์ตอกันในสังคมก่อให้เกิดความรูสกผูกพันต่อกลุม ในสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส ความรูสกร่วมของผูใช้โอเพนซอร์ส ทังหลายทังปวง ทีมตอผูใช้โอเพนซอร์ส ด้วยกัน

ได้แก่ความเป็นผูชนชอบในเสรีภาพ (Freedom) ผูใช้โอเพนซอร์ส รูสกได้วาผูชนชอบในโอเพนซอร์ส และกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส เป็นพวกเดียวกัน เป็นพวกโอเพนซอร์ส

ทีมความรักในอิสระเสรีภาพและความโปร่งใส กระบวนการต่างๆ ทีตอเนืองในความรูสกผูกพันต่อกลุมนี จะแสดงออกด้วยคุณปการ (Contribution)

ต่างๆ กลับไปสูชมชนโอเพนซอร์ส

มีผลท าให้สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส สามารถสร้างแนวคิดในตัวเอง

มีความรูความเข้าใจในวิธทพงปฏิบตตอสังคมชุมชนโอเพนซอร์ส สามารถสร้างความหมายร่วมกับสมาชิกอืนๆ ในชุมชนโอเพนซอร์ส ทีมคานิยมเดียวกัน

เหมือนกัน

2.1.2 Theory) อยูตลอดไป

แนวคิดตามแนวทฤษฎีความขัดแย้ง (Conflict

มีแนวคิดเกียวกับการขัดเกลาทางสังคมว่า

เป็นเสมือนเครืองมือทีจะรักษาโครงสร้างของอ านาจในสังคมให้คงทฤษฎีความขัดแย้งเน้นทีการมีอทธิพลต่อกลุมคนในสังคมโดยคนอีกกลุมหนึง โดยมีทศนะว่า

ความเป็นระเบียบของสังคมขึนอยูกบการใช้กลยุทธ์และการควบคุมโดยคนอีกกลุมหนึง

กลวิธในการควบคุมได้พฒนาแยบยลมากขึนถึงระดับปฏิบตการครอบง า

ปฏิบตการครอบง าผ่านเทคโนโลยีซอฟต์แวร์ในระบบการศึกษา โดยปกติแล้วเป็นปฏิบตการจากบริษทใหญ่ขามชาติทมงเน้นในความเป็นเจ้าของ อาศัยแนวคิดตามแนวทฤษฎีของความขัดแย้งนี กระบวนการกล่อมเกลาให้ตระหนักถึงภัยจากการครอบง า โดยรูเท่าทันถึงภัยทีจะตามมาหลังจากการถูกครอบง าจากเจ้าของผลิตภัณฑ์ทมงเน้นความเป็นเจ้าของ

2.1.3

แนวคิดตามแนวทฤษฎีปฏิสมพันธ์นยม

(Interactionism)

เป็นทฤษฎีทสามารถใช้เป็นกรอบความคิดพืนฐานในการวิจยได้ เนืองจากรูปแบบของทฤษฎีนชวยท าให้นกวิจยมีมมมองเกียวกับการศึกษาสาเหตุของพฤติกรรมบุคคล ทังในด้านจิตใจของบุคคล ด้านสถานการณ์

และสาเหตุทเป็นอิทธิพลร่วมหรือปฏิสมพันธ์ระหว่างลักษณะของจิตใจและสถานการณ์ของผูกระท า โดยมีแนวคิดทีวา

พฤติกรรมของมนุษย์เกิดจากสาเหตุทสาคัญหลายด้าน โดยสาเหตุทสาคัญคือสาเหตุดานจิตลักษณะ

ซึงมีพนฐานมาจากทฤษฎีตางๆ ในแนวจิตนิยม (Trait Approach) และสาเหตุดานสถานการณ์จากทฤษฎีตางๆ ในแนวพฤติกรรมนิยม

(Behavioral

Approach)

ซึงมีพนฐานต่างๆ ในแนวสถานการณ์นยม นอกจากนันในสาเหตุแต่ละด้าน ยังประกอบด้วยสาเหตุหลายประการ จากพืนฐานความคิดทีกล่าวมานี

เป็นทีมาของการศึกษาสาเหตุแห่งพฤติกรรมของบุคคล

ทีเรียกว่ารูปแบบทฤษฎีปฎิสมพันธ์นยม (Interactionism Model) ในเรืองนี ดวงเดือน พันธุมนาวิน

ได้สรุปสาเหตุแห่งพฤติกรรมของมนุษย์ ออกเป็นสีกลุม กลุมแรก เป็นสาเหตุดานสถานการณ์ โดยสิงทีอยูรอบตัวบุคคลทังหมด ไม่วาจะเป็นสิงมีชวตหรือไม่มชวต ต่างก็มอทธิพลต่อการกระท าของบุคคล

มักจะอยูในลักษณะทีบคคลรับรูสภาพแวดล้อม ตีความ และแสดงพฤติกรรมเพือปฏิสมพันธ์กบสิงทีอยูรอบตัวนัน ทฤษฎีทเกียวข้องกับสถานการณ์นยม ตัวอย่างเช่น

ทฤษฎีการเสริมแรง (Theory of Reinforcement) ของสกินเนอร์ (Skinner)

ทฤษฎีการเรียนรูทางสังคม (Social ของแบนดูรา

ทีแสดงให้เห็นว่า Learning

Theory) (Bandura)

การให้รางวัลหรือลงโทษสามารถปรับเปลียนพฤติกรรมได้

(Situation

Factors)

ทีกล่าวถึงอิทธิพลของตัวแบบทีมผลต่อการแสดงพฤติกรรมของบุคคล นอกจากนีหลักการการสนับสนุนทางสังคม (Social Support) และการสนับสนุนจากองค์กร

(Organization

Support)

ก็เป็นสาเหตุแห่งพฤติกรรมของบุคคลได้

การสนับสนุนด้านโอเพนซอร์ส

โดยองค์กรทีมหน้าทีสนับสนุนให้มการขยายตัวของการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ทังจากองค์กรภาครัฐ ภาคการศึกษา หรือภาคประชาสังคม

ได้แก่สมาคมหรือมูลนิธทมวตถุประสงค์ในการส่งเสริมโอเพนซอร์ส ด้วยวิธการเสริมแรงในรูปแบบต่างๆ

ทังด้วยการอุดหนุนโดยตรงหรือพัฒนาความรูทางด้านเทคนิคโอเพนซอร์ส

สามารถปรับเปลียนพฤติกรรมของผูคนในสังคมให้หนมาให้ความสนใจในโอเพนซอร์ส ได้บางในช่วงระยะเวลาสันๆ ระหว่างช่วงเวลาทีได้รบการสนับสนุนส่งเสริม

กล่าวอีกนัยหนึงคือการส่งเสริมสนับสนุนได้ผลเฉพาะระหว่างช่วงเวลาทีปรากฏสถานการณ์ของการส่งเสริมเท่านัน และเมือสถานการณ์นนสินสุดลง

พฤติกรรมของผูคนในสังคมทีให้ความสนใจในโอเพนซอร์ส มักจะสินสุดลงไปด้วยกัน

ปรากฏการณ์ทเห็นได้นยอมแสดงว่าการสนับสนุนส่งเสริมจากองค์กรต่างๆ

ทีกล่าวถึงไม่สามารถทีจะสร้างสภาพแวดล้อมแบบโอเพนซอร์ส

เพือรักษาสถานการณ์ทพงประสงค์ให้ดารงอยูได้นานพอทีจะปรับเปลียนพฤติกรรมของผูคนทีให้ความสนใจในโอเพนซอร์ส ให้คงทนอยูได้นานเพียงพอให้พวกเขากลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้

สาเหตุแห่งพฤติกรรมมนุษย์กลุมทีสอง เป็นสาเหตุจากจิตลักษณะเดิม

(Psychological

traits)

จิตลักษณะเดิมเป็นจิตลักษณะทีสะสมมาตังแต่เยาว์วย

เป็นจิตลักษณะทีมพนฐานมาจากการอบรมถ่ายทอดทางสังคมจากสถาบันทางสังคมทีสาคัญ

สถานศึกษาเป็นสถาบันทางสังคมหนึงทีมผลต่อการสะสมจิตลักษณะเดิมมาก จิตลักษณะเดิมทีสาคัญยิงอย่างหนึงคือสติปญญา (Intelligence)

พฤติกรรมการครอบง าการศึกษาผ่านเทคโนโลยีสารสนเทศ ส่งผลต่อจิตลักษณะเดิมของผูคนในสังคมอย่างมาก ตัวอย่างเช่น พฤติกรรมในการยินยอมใช้ผลิตภัณฑ์ทแพงกว่าเพียงด้วยเหตุผลว่า สามารถใช้งานได้สะดวกกว่าโดยไม่ตองค านึงถึงคุณภาพ หรือพฤติกรรมทีเกิดขึนจากความคุนเคยกับการใช้ผลิตภัณฑ์ละเมิดลิขสิทธิจาการใช้ซอฟต์แวร์ละเมิดลิขสิทธิในสถานศึกษาตังแต่เยาว์วย เป็นต้น ส าหรับสาเหตุแห่งพฤติกรรมมนุษย์กลุมทีสาม เป็นสาเหตุทเกิดจากปฏิสมพันธ์ระหว่างจิตลักษณะเดิมและสถานการณ์ และสาเหตุแห่งพฤติกรรมมนุษย์กลุมทีส เป็นสาเหตุดานจิตลักษณะตามสถานการณ์ (States)

ท าให้เห็นได้วาสถานการณ์มความส าคัญกับการก าหนดพฤติกรรมของมนุษย์มาก

Psychological

สิงแวดล้อมเป็นส่วนหนึงทีเป็นตัวก าหนดสถานการณ์ สิงแวดล้อมแบบโอเพนซอร์ส ในสถานศึกษา ได้แก่ ซอฟต์แวร์ระบบปฏิบตการ

และซอฟต์แวร์ประยุกต์ทถกน ามาใช้เป็นสือการเรียนการสอนในสถานศึกษา

จะเป็นตัวก าหนดสถานการณ์ทตอบสนองต่อการเรียนรูโอเพนซอร์ส ของบุคลากรทางการศึกษาและผูเรียนของสถานศึกษานันๆ

2.2 ทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ (Symbolic Interaction

Theory)

ทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ ได้หยิบยืนแนวคิดทีกว้างไกลและน่าสนใจ

นักคิดคนส าคัญทีเกียวข้องกับทฤษฎีนได้แก่ จอร์ด เฮอร์เบอร์ด มีด (George Herbert Mead) ชาลีย ฮอร์ตน คูลย (Charles Horton Cooley) ดับบลิว ไอ ธอมัส (W. I. Thomas) เฮอร์เบอร์ด บลูเมอร์ (Herbert Blumer) และ เออร์วง กอฟฟ์แมน (Erving Goffman)

แนวคิดเริมต้นของทฤษฎีนมาจากความเห็นของ แม็ก เวเบอร์ (Max (Interaction)

Weber)

ในเรืองการกระท าระหว่างกัน

(Symbol)

ของมนุษย์ในสังคมกับสัญลักษณ์

ทีแสดงให้เห็นว่า การท าความเข้าใจในพฤติกรรมของมนุษย์นน หากต้องการเข้าใจถึงความรูสกนึกคิดและพฤติกรรมของผูกระท าอย่างถ่องแท้ จะต้องกระท าผ่านการตีความเท่านัน ซึงต่อมา มีด ได้ขยายความคิดนีออกไป โดยในทัศนะของ มีด ความคิด

ประสบการณ์ และพฤติกรรม มีความส าคัญต่อสังคม โดยมนุษย์สร้างความสัมพันธ์ผานทางสัญลักษณ์ แต่ยงหมายรวมถึง

การกระท าทีเกียวเนืองกับวัตถุและเหตุการณ์นนด้วย ดังนันสัญลักษณ์จงหมายรวมถึง

วิธการทีมนุษย์ปฏิสมพันธ์อย่างมีความหมายกับธรรมชาติและบริบททางสังคม ถ้าไม่มสญลักษณ์ มนุษย์จะมีปฏิสมพันธ์กนไม่ได้ และจะไม่เกิดสังคม สัญลักษณ์เป็นสิงทีมนุษย์สร้างขึนมา สังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส

สมาชิกของสังคมจะปฏิสมพันธ์กนผ่านทางผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ได้แก่ซอฟต์แวร์ทเปิดเผยรหัสโปรแกรมต้นฉบับ (Source Code) ทีสมาชิกในสังคมสร้างหรือร่วมกันสร้างขึนมา หากไม่มผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

ทีถกใช้เป็นสัญลักษณ์หลักในการปฏิสมพันธ์

ในชุมชนโอเพนซอร์ส ก็จะไม่เกิดสังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส สังคมโอเพนซอร์ส จะสามารถด าเนินต่อไปได้ ถ้าสมาชิกในชุมชนสามารถตีความสัญลักษณ์รวมกันได้ ก็สามารถทีจะสือสารกันผ่านสัญลักษณ์รวม Symbols)

ผูอน ซึง มีด เรียกว่า การรับรูบทบาท ะความตังใจของผูอน

(Role

(Common

ได้ Taking) (Symbols)

ซึงสัญลักษณ์ ไม่เพียงหมายถึงวัตถุและเหตุการณ์เท่านัน

ดังนันบุคคลพึงต้องรูจกความหมายของสัญลักษณ์ทไปสัมพันธ์กบการทีบคคลรูบทบาทของผูอนจะท าให้บคคลเข้าใจความหมายแล

และสามารถตอบสนองการปฏิสมพันธ์กบผูอนในชุมชนได้เป็นอย่างดี

มีด ได้เสนอแนวคิดเรือง จิตใจ และสังคม (Society)

ของมนุษย์เป็นกระบวนการทางสังคม

จิตใจของมนุษย์มคณภาพสูงกว่าจิตใจของสัตว์ เนืองจากจิตใจของมนุษย์มการไตร่ตรองทางความคิด แต่จตใจของสัตว์ไม่ม และจากการทีมนุษย์สามารถรับรูบทบาท ท าให้เกิดแนวคิดในเรือง ตัวเอง โดยในทัศนะของมีด ความสามารถทีจะตอบโต้ทางความคิด กับตัวเองและกับผูอน เป็นเงือนไขส าคัญในกระบวนการทางสังคมส าหรับการพัฒนาจิตใจ ความคิดเกียวกับตัวเองจะเกิดขึนได้

หากบุคคลคิดออกไปนอกตัว แล้วมองสะท้อนกลับมา

เหมือนผูอนมองเราเท่ากับบทบาทของผูอน (Role of Another) การรับรูบทบาทเป็นสิงทีจะต้องเรียนรู ไม่ได้ตดตัวมาตังแต่เกิด มีด กล่าวไว้วา การพัฒนาความส านึกในตัวตน (Conscious of Self) เป็นสิงส าคัญของการเป็นมนุษย์ เป็นพืนฐานทางความคิด เมือบุคคลสามารถรูได้วาผูอนคิดอะไรกับตน ก็จะสามารถอยูรวมในสังคมได้เป็นอย่างดี

และสามารถสร้างความร่วมมือทางสังคม (Cooperative Action) ได้ดดวยเช่นกัน

นอกจาก มีด แล้ว นักปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ คนอืนๆ ได้แก่บลูเมอร์ เป็นต้น

ได้สรุปแนวคิดของทฤษฎีปฎิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ไว้ดงนี หนึง มนุษย์มความสามารถทีจะคิด สอง

(Mind)

ตัวเอง (Self)

ไว้ โดย มีด มีความเห็นว่า จิตใจ

ความสามารถทีจะคิดนันถูกหล่อหลอมมาด้วยการปฏิสมพันธ์ทางสังคม สาม ในการปฏิสมพันธ์ทางสังคม

มนุษย์จะเรียนรูเกียวกับความหมายและสัญลักษณ์ทจะมีสวนท าให้เกิดการใช้ความสามารถในการคิด สี

ความหมายและสัญลักษณ์จะช่วยให้มนุษย์สามารถมีการกระท าและปฏิสมพันธ์ได้ ห้า

มนุษย์สามารถทีจะแก้ไขเปลียนแปลงหรือยกเลิก

ความหมายและสัญลักษณ์ทใช้ในการกระท าและปฏิสมพันธ์ บนพืนฐานของการตีความสถานะการณ์ หก มนุษย์สามารถทีจะกระท าให้เกิด

การปรับปรุงและการเปลียนแปลงดังกล่าว ในส่วนหนึง โดยใช้ความสามารถในการปฏิสมพันธ์กบตนเอง

ท าให้พวกเขาสามารถทีจะตรวจสอบความเป็นไปได้ของการกระท า

ตระหนักถึงผลดีผลเสียทีจะเกิดขึนก่อนการตัดสินใจเลือกกระท า และ เจ็ด รูปแบบของกิจกรรมและความสัมพันธ์ทเกียวเนืองกัน ก่อให้เกิดกลุมและสังคม

ถึงแม้วามนุษย์จะมีความสามารถในการคิด

โดยความคิดสามารถเริมต้นได้ในสถานการณ์ทเหมาะสมหรือเมือมีขอมูลเริมต้นเพียงพอทีจะท าให้เกิดความคิด การให้ความรูดานโอเพนซอร์ส

เพือจุดประกายให้ผเรียนเกิดความคิด ความรูดานโอเพนซอร์ส ทีกล่าวถึงไม่ได้หมายเพียงแค่ความรูทางด้านเทคนิค

แต่เป็นความรูทางด้านกระบวนการและวิธการท างานทีเพียงพอต่อการน าไปคิดเปรียบเทียบ

การกระตุนให้รตวว่าก าลังถูกครอบง าอยู

จะมีสวนช่วยให้ผเรียนคิดได้ ผ่านวิธการคิดเปรียบเทียบ ความสามารถทีจะคิดเพือหาอิสรภาพให้กบตัวเองนีจะคงอยูและหล่อหลอมสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ด้วยการปฏิสมพันธ์ระหว่างสมาชิกในชุมชน ในชุมชนโอเพนซอร์ส

สมาชิกจะเรียนรูความหมายและให้คณค่าต่อแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส ผ่านทางสัญลักษณ์ตางๆ ของโอเพนซอร์ส เช่น สัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส

และรหัสต้นฉบับของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ทีถกใช้เป็นสือในการปฏิสมพันธ์กนระหว่างสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ความหมายและสัญลักษณ์ของชุมชนโอเพนซอร์ส จะน าไปสูการกระท าเพือสร้างสรรค์สญลักษณ์และความหมายใหม่ต่อเนืองออกไปอีก

ในขณะทีสมาชิกในชุมชนสามารถทีจะดัดแปลงแก้ไขส่วนหนึงส่วนใดของรหัสต้นฉบับของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ด้วยเจตนาทีจะสร้างคุณค่าใหม่ของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ได้อย่างอิสระ

ในขณะเดียวกันทีสมาชิกจะได้โอกาสในการตรวจสอบ เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ ภายใต้การตรัหนักถึงผลดีผลเสียทีจะเกิดขึน ก่อนการตัดสินใจเลือกใช้ผลิตภัณฑ์

หรือเลือกทีจะเข้าไปมีสวนร่วมในการพัฒนาผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

ผลของการกระท าและการปฏิสมพันธ์กนระหว่างสมาชิกส่งผลให้เ

กิดลักษณะของสังคมในชุมชนโอเพนซอร์ส

สอดรับกับหลักการของทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ ดังนี

2.2.1

ความสามารถทีจะคิด

การทีมนุษย์มความสามารถทีจะคิด

ย่อมมีผลท าให้มนุษย์สามารถทีจะคิดไตร่ตรองก่อนทีจะลงมือกระท า การไตร่ตรองดูกอนจะท าให้เกิดการยังคิดก่อน ไม่กระท าการใดโดยขาดความยังคิด

ความสามารถทีจะคิดมีอยูในจิตใจ (Mind) ในเรืองของจิตใจนี นักทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ไม่ได้เห็นว่าจิตใจเป็นวัตถุสงของ (Thing) หรือเป็นโครงสร้างทางกายภาพ (Structure) เท่านัน แต่ถอว่าค่อนข้างเป็นกระบวนการทีมความต่อเนือง จิตใจเป็นแหล่งก าเนิดในกระบวนการขัดเกลาทางสังคม (Socialization)

ของการมีจตส านึก

(Consciousness)

จิตใจมีความสัมพันธ์กบมุมมองแห่งปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์จากผูอนทังหมด ทังนีรวมถึง การกล่อมเกลาทางสังคม

การให้ความหมาย (Meanings) สัญลักษณ์ ตัวเอง การปฏิสมพันธ์ (Interaction) และแม้กระทังสังคม (Society)

2.2.2

การคิดและการปฏิสมพันธ์

ความสามารถทีจะคิดจะถูกหล่อหลอมและขัดเกลาในกระบวนการปฏิสมพันธ์ทางสังคม

ในทีนจะให้ความใส่ใจต่อรูปแบบของการปฏิสมพันธ์ทางสังคมรูปแบบหนึงคือการขัดเกลาทางสังคม หรือการเรียนรูระเบียบทางสังคม

ความสามารถทีจะคิดของมนุษย์จะพัฒนาจากการเรียนรูทางสังคม

ตังแต่เยาว์วย

และได้รบการขัดเกลาโดยการเรียนรูระเบียบสังคมเมือโตขึน การปฏิสมพันธ์เป็นกระบวนการทีความสามารถในการคิดจะพัฒนาขึนและแสดงออกมา

การปฏิสมพันธ์ทกประเภทจะช่วยขัดเกลาความสามารถในการคิดของมนุษย์

การคิดจะช่วยให้การปฏิสมพันธ์สามารถด าเนินไปในลักษณะทีควรจะเป็น ผูกระท าจะต้องเข้าใจความหมายของผูอน

และตัดสินว่าจะท าอย่างไรให้การกระท าของตนเองสอดคล้องกับคนอืน

2.2.3

การเรียนรูความหมายและสัญลักษณ์

ในการปฏิสมพันธ์ทางสังคม

มนุษย์จะเรียนรูเกียวกับความหมายและสัญลักษณ์ ทีจะมีสวนให้เกิดการใช้ความสามารถในการคิด

ความหมายไม่ใช่สงทีเกิดจากกระบวนการคิด (Mental Process) แต่เกิดจากกระบวนการของการปฏิสมพันธ์

ความส าคัญอยูทการเรียนรูความหมายจากการเรียนรูสญลักษณ์ เช่น

สัญลักษณ์ทาให้มนุษย์มความสัมพันธ์กบโลกทางวัตถุและสังคม สัญลักษณ์ชวยท าให้เข้าใจสภาพแวดล้อมได้ดขน สัญลักษณ์จะช่วยเพิมความสามารถในการคิด สัญลักษณ์ชวยเพิมความสามารถในการแก้ปญหา และสัญลักษณ์จะช่วยในการสวมบทบาทของผูอน เป็นต้น

2.2.4 ะปฏิสมพันธ์ได้

การกระท าและปฏิสมพันธ์

ความหมายและสัญลักษณ์จะช่วยให้มนุษย์สามารถมีการกระท าแลอิทธิพลของความหมายและสัญลักษณ์ทมตอการกระท าของและปฏิสมพันธ์ของมนุษย์ มีผลต่อพฤติกรรมของมนุษย์ มีด ได้แยกความแตกต่างระหว่างพฤติกรรมทีแอบแฝง Behavior)

กับพฤติกรรมทีแจ่มแจ้ง (Overt

พฤติกรรมทีแจ่มแจ้งคือพฤติกรรมทีปรากฎออกมา ส่วนพฤติกรรมทีแอบแฝง

เป็นกระบวนการคิดทีเกียวข้องกับสัญลักษณ์และความหมาย ในกระบวนการของการปฏิสมพันธ์ทางสังคม

มนุษย์จะสือสารความไปยังบุคคลอืนผ่านทางสัญลักษณ์ ผูอนก็จะตีความหาความหมายและปรับเปลียนปฏิกริยาการตอบโต้จากสัญลักษณ์ โดยตังอยูบนพืนฐานของการตีความ (Interpretation)

ของพวกเขา

หรืออาจจะกล่าวได้วาในการปฏิสมพันธ์ทางสังคมระหว่างผูกระท าทังหลาย จะอยูในกระบวนการการสร้างอิทธิพลซึงกันและกัน

2.2.5

ความสามารถในการเลือก

(Covert Behavior)

ส่งผลมาจากความสามารถในการให้ความหมายและใช้สญลักษณ์ มนุษย์สามารถทีจะเลือกหรือแก้ไขเปลียนแปลงหรือยกเลิก ความหมายหรือสัญลักษณ์ทใช้ในการกระท าและปฏิสมพันธ์ บนพืนฐานการแปลความหมายตามสถานการณ์

เมือพวกเขาได้สร้างความหมายใหม่และให้ความหมายในแนวใหม่ โดยมนุษย์สามารถนิยามสถานการณ์วา เป็นจริง

จะส่งผลให้ผลทีเกิดตามมาจากสถานการณ์นนเป็นจริงด้วย ในทัศนะของนักทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์นน ผูกระท ามีอสระในตัวเองทีจะเลือกกระท าได้ และสามารถพัฒนาแบบแผนชีวตของตนเอง

2.3 ทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคม (Social Learning Theory)

ทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคม

เป็นทฤษฎีทเน้นการเรียนรูทเกิดขึนภายใต้บริบทของสังคม (Social

ท าการศึกษาว่ามนุษย์เรียนรูจากกันและกันได้อย่างไร แนวคิดนีรวมถึง การเรียนรูดวยการสังเกตุ (Modeling)

อัลเบิรต แบนดูรา (Albert

(Observation Bandura

1925)

Learning) การเลียนแบบ (Imitation) และการท าตามแบบอย่าง ได้รวมรวมทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคม โดยรวบรวมเป็นหนังสือไว้ในปี 1977

หลักการโดยทัวไปของทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคม มีสประการประกอบด้วย หนึง

มนุษย์สามารถเรียนรูโดยการสังเกตุพฤติกรรมของผูอน และผลทีเกิดขึนจากพฤติกรรมดังกล่าว สอง

การเรียนรูสามารถเกิดขึนได้โดยไม่ตองมีการเปลียนแปลงพฤติกรรม ซึงขัดแย้งกับแนวคิดของนักพฤติกรรมนิยม

(Behaviorist)

ทีวาการเรียนรูจะต้องมีการถูกทดแทนด้วยการเปลียนแปลงพฤติกรรมอย่างถาวร แต่นกทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคมมีความเชือว่า มนุษย์สามารถเรียนรูได้ดวยการสังเกตุ

(Observation)

Context)

เพียงอย่างเดียว

โดยการเรียนรูของมนุษย์ไม่จาเป็นต้องแสดงออกด้วยการกระท า และการเรียนรูสามารถทีจะส่งผลหรือไม่สงผล

ให้เกิดการเปลียนแปลงในพฤติกรรมก็ได้ สาม ความรูความเข้าใจ (Cognition)

จะมีบทบาทต่อการเรียนรู ความตระหนัก

(Awareness) และความคาดหวังต่อผลได้หรือผลเสียในอนาคต สามารถเป็นปัจจัยหลักในการแสดงออกของมนุษย์ และสี ปัญญา (Intelligence)

จะมีบทบาทต่อการเรียนรู

(Behaviorist

ทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคมสามารถถูกพิจารณาว่าเป็นสะพานเชือมระหว่างทฤษฎีการเรียนรูกลุมพฤติกรรมนิยม Learning

Theories)

(Cognitive Learning Theories)

อาศัยทฤษฎีการเรียนรูดวยสังคม

ผูเรียนจะสามารถเรียนรูได้อย่างมหาศาลด้วยการสังเกตุจากผูอน การน าเสนอหรือพรรณาผลของพฤติกรรมต่างๆ ทีได้เกิดขึนแล้ว สามารถทีจะเพิมส่วนทีเหมาะสมและลดส่วนทีไม่เหมาะสมของผูเรียนได้ การแสดงแบบ

(Model)

หรือตัวอย่าง

สามารถถูกใช้เป็นทางเลือกในการสอนพฤติกรรมใหม่ๆ รูปแบบหรือตัวอย่างทีหลากหลายจะช่วยให้ผเรียนเกิดการเรียนรูได้มากขึน

ในขณะเดียวกันจะต้องระมัดระวังในการแสดงรูปแบบหรือตัวอย่างทีไม่เหมาะสมให้กบผูเรียน

ด้วยจะส่งผลให้ผเรียนเกิดการเรียนรูในสิงทีไม่เหมาะสมจากรูปแบบและตัวอย่างทีไม่ดเหล่านัน

การสร้างความเชือมันให้กบผูเรียนว่าพวกเขาสามารถทีจะเรียนรูไ

กับทฤษฎีการเรียนรูกลุมปัญญานิยม

ด้และตระหนักในผลทีจะเกิดขึนในอนาคต จะเป็นประโยชน์ตอการเรียนรู ด้วยสภาพแวดล้อม (Environment)

จะส่งผลต่อการเรียนรูของผูเรียนด้วยการจ าลองแบบพฤติกรรมของผูอน

แบนดูรา ให้คาแนะน าไว้วา มีวธการทีจะเสริมสร้าง (Reinforce)

ด้วยวิธการต่างๆ ได้แก่ หนึง ผูสงเกตุ ได้รบการเสริมสร้างด้วยแบบอย่าง

(Model)

ได้รบการเสริมสร้างจากบุคคลทีสาม (Third และสี ความต่อเนืองของพฤติกรรมของต้นแบบ มีผลต่อพฤติกรรมการเป็นตัวแทนของผูสงเกตุ

กรณีนถอว่าเป็นการการเสริมสร้างให้เกิดตัวแทนของผูสงเกตุเพิมขึนอย่างต่อเนือง

ภายใต้กรอบแนวคิดการเรียนรูเกิดขึนได้ผานการเรีย

นรูดวยสังคม ผูใช้โอเพนซอร์ส สามารถเรียนรูซงกันและกันได้ ผ่านกระบวนการสังเกตุ การเลียนแบบ และท าตามโมเดลหรือขันตอนทีวางไว้

กระบวนการท างานทีโปร่งใสและเปิดเผยของชุมชนโอเพนซอร์ส ท าให้ผเรียนสามารถใช้กระบวนการสังเกตุ การเลียนแบบ หรือกระท าตามโมเดลขันตอนทีวางไว้ได้งาย ซึงเป็นกระบวนการทีผเรียนสามารถกระท าได้เอง โดยไม่ตองพึงพาหรือพึงพาผูสอนให้นอยทีสดได้

การเรียนรูได้

(Observer) สอง ผูสงเกตุ Person)

สาม

โดยสภาพแวดล้อมเป็นปัจจัยส าคัญในการเสริมสร้างดังกล่าวด้วย

การเลียนแบบพฤติกรรมจะน าไปสูการเสริมสร้างอย่างต่อเนือง

กล่าวอีกนัยหนึงถือว่าชุมชนโอเพนซอร์ส

สามารถถูกใช้เป็นแหล่งความรูได้โดยตรงโดยไม่จาเป็นต้องผ่านการเรียนรูจากผูสอนก่อนทีจะถูกน ามาถ่ายทอด ความส าเร็จของผลิตภัณฑ์ตนแบบ และความส าเร็จของผูเรียนอืนก่อนหน้า

มีผลเป็นต้นแบบของกระบวนการเรียนรูจากชุมชนโอเพนซอร์ส เช่นกัน

2.4 ทฤษฎีปญญาทางสังคม (Social Cognitive Theory)

ในปี 1980 แบนดูรา ได้นาเสนอทฤษฎีปญญาทางสังคม ในทฤษฎีนแบนดูรา ได้ให้ทศนะไว้วา พฤติกรรม ของมนุษย์มปฏิสมพันธ์ (Interact) Factor) (Learning)

(Behavior)

กับปัจจัยหลักอีกสองปัจจัย

ได้แก่ หนึง ปัจจัยทางปัญญาและปัจจัยส่วนบุคคลอืนๆ (Personal

และสอง อิทธิพลของสภาพแวดล้อม

กับการกระท า

(Performance)

แบนดูรายังได้ชให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่างการเรียนรู โดยมนุษย์สามารถเรียนรูสงต่างๆ ได้หลายอย่าง

แต่ไม่จาเป็นจะต้องแสดงออกด้วยการกระท าทังหมดทุกอย่าง ความรูตางๆ ทีผเรียนเรียนรูไว้แล้ว แต่อาจยังไม่เคยน ามาปฏิบตหรือกระท า

นอกจากนันแบนดูรายังเชือว่า การเรียนรูของมนุษย์สวนมาก เป็นการเรียนรูทได้มาด้วยการสังเกตุ (Observational Learning) หรือได้มาจากการเลียนแบบจากตัวแบบ โดยตัวแบบสามารถอยูในรูปแบบใดๆ ก็ได้ อาจจะเป็นมนุษย์หรือสิงมีชวตอืน

(Modeling)

หรือตัวแบบทีอยูในรูปแบบของสัญลักษณ์

ในปี 1986 ทฤษฎีปญญาทางสังคม

(Symbol) อืนใด

และรวมถึงรหัสซอฟต์แวร์ ข้อมูลและสารสนเทศ ทีถกบันทึกไว้ ได้ถกน ามาวิเคราะห์อย่างละเอียดอีกครัง และน าเสนอในหนังสือ Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory หนังสือนีได้ขยายแนวคิดการเรียนรูดวยสังคม ให้กว้างขวางยิงขึน

โดยแบนดูราให้ความสนใจเกียวกับกลไกของการบังคับตนเอง เพือเอาชนะแรงจูงใจและพฤติกรรมตนเอง มุมมองของบุคคลทีมตอประสิทธิภาพของตนเอง ในการควบคุมสิงต่างๆ ทีเกิดขึนรอบๆ ตัวพวกเขา ความเชือของบุคคลทีเกียวกับประสิทธิภาพของตนเอง ส่งผลต่อทางเลือกของเขาอย่างมีนยส าคัญ โดยเฉพาะอย่างยิงมีผลต่อแรงจูงใจ

และความอดทนเมือต้องเผชิญอุปสรรคและความไม่เท่าเทียมกัน

พฤติกรรมของผูใช้โอเพนซอร์ส

ในการมีสวนร่วมกับชุมชนโอเพนซอร์ส ในระดับใดนัน มีความสัมพันธ์โดยตรงกับปัจจัยสองอย่าง

ปัจจัยแรกเป็นปัจจัยทางปัญญาซึงเป็นปัจจัยส่วนบุคคล ปัจจัยนีไม่ได้สงผลต่อพฤติกรรมการเรียนรูของผูใช้ในระดับต้นๆ มากนัก แต่จะมีผลกับการเปลียนสถานภาพของผูใช้โอเพนซอร์ส ในระดับสูงๆ ทีจาเป็นจะต้องใช้ความสามารถพิเศษ บางอย่างของบุคคล

อีกปัจจัยหนึงทีมผลต่อพฤติกรรมของผูใช้โอเพนซอร์ส ได้แก่ปจจัยเรืองสภาพแวดล้อม

(Talent)

โดยปกติแล้วสภาพแวดล้อมในชุมชนโอเพนซอร์ส จะเป็นสภาพแวดล้อมทีสงเสริมสนับสนุนต่อการเรียนรู และพฤติกรรมของผูเรียน

กระบวนการเรียนรูตามแนววิถแบบโอเพนซอร์ส โดยปกติแล้วอาศัยการเรียนรูดวยตนเองเป็นหลัก การเรียนรูทได้ผล

ผูเรียนจะต้องมีกลไกในการบังคับตนเองให้ตองเรียนรู โดยอาศัยความเชือมันในประสิทธิภาพของตัวเอง จะส่งผลต่อแรงจูงใจ และทนต่ออุปสรรค์ทประสบพบ โดยกลไกทีกล่าวถึงนีหมายรวมถึงกระบวนการเสริมแรงใจ และการสร้างสภาพแวดล้อมทีเหมาะสม 2.5 ทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปญญา

Cognitive Learning Theory)

ทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปญญา

ถูกแนะน าครังแรกในปี 1941 โดยมิลเล่อร์และดอลลาดด์ (Miller &

Dollard)

ซึงต่อมาได้ถกขยายความโดยแบนดูรา

และเปลียนชือทฤษฎีปญญาทางสังคม เป็นทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปญญา ทังนีเนืองจากบันดูราค้นพบจากการทดลองว่า

สาเหตุทสาคัญอย่างหนึงในการเรียนรูดวยการสังเกตคือ ผูเรียนจะต้องเลือกสังเกตสิงทีตองการเรียนรูโดยเฉพาะ และผูเรียนจะต้องมีการเข้ารหัส

เข้าสูความทรงจ าระยะยาวได้อย่างถูกต้อง

นอกจากนันผูเรียนต้องสามารถทีจะประเมินได้วาตนสามารถทีจะเ

(Encoding)

(Social

ลียนแบบได้ดหรือไม่อย่างไร

โดยจะต้องควบคุมพฤติกรรมของตนเองได้ดวย ดังนันแบนดูราจึงสรุปว่า

การเรียนรูโดยการสังเกตเป็นกระบวนการทางการรูคดหรือพุทธิปญญา (Cognitive Process) รูปแบบหนึง

ในการท าความเข้าใจในทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปัญญาให้มากขึน ต่อไปนีจะกล่าวถึงรายละเอียดในทฤษฎีน ได้แก่

ความคิดพืนฐานของทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเชิงพุทธิปญญา การเรียนรูโดยการสังเกตหรือการเลียนแบบ ขันตอนการเรียนรูโดยการสังเกตหรือเลียนแบบ การควบคุมกิจกรรมการเรียนรูของตนเอง และการรับรูความสามารถของตนเอง ดังนี

2.5.1 ชิงพุทธิปญญา

ความคิดพืนฐานของทฤษฎีการเรียนรูทางสังคมเ

บันดูราให้ความส าคัญต่อปฏิสมพันธ์ระหว่างบุคคลหรือผูเรียนกับสภาพแวดล้อม

และถือว่าการเรียนรูเป็นผลอันเนืองมาจากการปฏิสมพันธ์ ระหว่างผูเรียนกับ สภาพแวดล้อม

ทังนีทงผูเรียนและสภาพแวดล้อมต่างก็มอทธิพลซึงกันและกัน ทังนีทงบุคคลทีตองการเรียนรู และสภาพแวดล้อม เป็นสาเหตุของพฤติกรรม โดย

แสดงปฏิสมพันธ์ระหว่างผูเรียนกับสิงแวดล้อม

รูปที

5

รูปที 5 แสดงปฏิสมพันธ์ระหว่างผูเรียนกับสิงแวดล้อม

ดังได้กล่าวไว้แล้วในทฤษฎีปญญาทางสังคม บันดูราได้ชให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่าง การเรียนรู กับการกระท า โดยบันดูรา

ได้จาแนกพฤติกรรมของผูเรียนออกเป็นสามประเภท ประเภทแรก ผูเรียนทีมพฤติกรรมสนองตอบทีเกิดจากการเรียนรู

ด้วยการแสดงออกด้วยการกระท าอย่างสม่าเสมอ ประเภททีสอง ผูเรียนทีมพฤติกรรมทีสามารถเรียนรู

แต่ไม่แสดงออกด้วยการกระท า และประเภทสุดท้าย

ผูเรียนทีมพฤติกรรมทีไม่แสดงออก เนืองจากไม่สามารถเรียนรูได้

บันดูรา

มีความเห็นว่าพฤติกรรมของผูเรียนทีเกิดขึนจะคงตัวอยูเสมอ ทังนีเนืองจากสภาพแวดล้อมสามารถเปลียนแปลง หรือถูกท าให้เปลียนแปลงได้

อันเป็นสาเหตุททาให้พฤติกรรมเปลียนแปลงไป

เนืองจากพฤติกรรมและสภาพแวดล้อมต่างก็มอทธิพลซึงกันและกัน

ถึงแม้วาปัจจัยทังสาม อันได้แก่บคคลหรือผูเรียน สภาพแวดล้อม และพฤติกรรม

ทีตางก็ทาหน้าทีกาหนดซึงกันและกันนัน ก็ไม่ได้หมายความว่าทังสามปัจจัย

จะมีอทธิพลในการก าหนดซึงกันและกันอย่างเท่าเทียมกัน โดยบางปัจจัยอาจมีอทธิพลมากกว่าอีกปัจจัยหนึง และอิทธิพลจากปัจจัยทังสามนัน

ไม่ได้เกิดขึนพร้อมกันหรือในขณะเดียวกัน

แต่จะขึนอยูกบเวลาทีอทธิพลของปัจจัยหนึงจะส่งผลต่อการก าหนดปัจจัยอืน (Bandura, 1989)

ดังนัน

ในการออกแบบกระบวนการเรียนรูทมเจตจ านงค์ทจะสร้างผูใช้โอเพนซอร์ส รายใหม่

ด้วยการท าให้ผเรียนกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มิใช่การให้ความรูทางเทคนิคแก่ผเรียนเพียงอย่างเดียว จะต้องค านึงถึงปฏิสมพันธ์ระหว่างผูเรียนกับสิงแวดล้อม

ซึงประกอบขึนด้วย บุคคลหรือผูเรียน สิงแวดล้อม และพฤติกรรม ทังสามองค์ประกอบต่างก็จะมีอทธิพลซึงกันและกัน

ในกรณีทสงแวดล้อมประกอบด้วยชุมชนโอเพนซอร์ส เป็นหลัก ผูเรียนจะได้รบอิทธิพลจากพฤติกรรมของสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ผ่านกระบวนการติดต่อสือสาร

ซึงมีผลในการปรับเปลียนพฤติกรรมของผูเรียนด้วย ชุมชนโอเพนซอร์ส

ทีเข้มแข็งจะประกอบด้วยสาระข้อมูลข่าวสารทีเป็นประโยชน์ตอการเรียนรูของผูเรียน

ปัญหาอย่างหนึงทีเป็นอุปสรรคในการเรียนรูของผูเรียนในระบบการศึกษาไทย ได้แก่ภาษาทีใช้สอสารในชุมชนโอเพนซอร์ส ตลอดจนภาษาทีใช้ในเอกสารคูมอเพือการเรียนรูในชุมชนโอเพนซอร์ส โดยปกติแล้วจะเป็นภาษาอังกฤษ

ซึงผูเรียนส่วนใหญ่ในประเทศไทยขาดทักษะในส่วนนีเป็นอย่างมาก ปัญหาเดียวกันนีเกิดขึนกับประเทศอืนทีไม่ได้ใช้ภาษาอังกฤษ เป็นภาษาหลัก แต่ในหลายประเทศมีชมชนโอเพนซอร์ส ทีเข้มแข็ง สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ของประเทศเหล่านัน ได้เข้ามามีสวนร่วมกับชุมชน

ด้วยการแปลเอกสารและคูมอการใช้งานออกเป็นภาษาถินของตน พฤติกรรมของชุมชนในลักษณะดังกล่าวส่งผลให้สภาพแวดล้อมในการเรียนรูโอเพนซอร์ส

ของประเทศทีกล่าวถึงเหล่านันเปลียนแปลงไป มีอทธิพลต่อผูใช้โอเพนซอร์ส

รายใหม่ทจะสามารถเริมต้นเรียนรูและปรับตัวเองให้กลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้งายขึน

ผลทีเกิดขึนก็คอขนาดของชุมชนโอเพนซอร์ส ในประเทศเหล่านันได้เติมโตขึนอย่างรวดเร็ว

ซึงก็มผลสะท้อนกลับท าให้เกิดผูใช้ในชุมชนโอเพนซอร์ส ทีเพิมขึน

นอกจากนันจากสภาพแวดล้อมของแหล่งข้อมูลของชุมชนโอเพนซอร์ส ทีใช้ภาษาอังกฤษเป็นสือหลัก ซึงมีผลท าให้ผใช้โอเพนซอร์ส

มีทกษะในการใช้ภาษาอังกฤษเพิมมากขึน

ท าให้พวกเขาสามารถเข้าไปมีสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส ทีมกใช้ภาษาอังกฤษเป็นสือกลางได้มากยิงขึน

อย่างไรก็ตามในประเทศไทยปัจจุบน มีจานวนผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเข้าไปมีสวนร่วมเป็นสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ในระดับสากลจ านวนน้อย

ปัญหาเรืองการใช้ภาษาอังกฤษจึงยังเป็นอุปสรรคส าคัญในการเพิมจ านวนผูใช้โอเพนซอร์ส

ในระดับทีมความสามารถในการเข้าร่วมกับชุมชน

ปัญหานีสามารถทุเลาได้หากมีการสนับสนุนทางด้านการลงทุนในการแปลเอกสารคูมอ

แต่อย่างไรก็ตามหากสามารถขจัดปัญหาเรืองภาษานีออกไปได้บาง

โดยเฉพาะอย่างยิงในช่วงของการเริมต้นกระบวนการขยายผูใช้โอเพนซอร์ส ในประเทศไทยให้มากขึน การส่งเสริมให้เกิดชุมชนโอเพนซอร์ส

ทีสามารถติดต่อสือสารระหว่างกันด้วยภาษาไทยได้ จะสามารถใช้เป็นจุดเริมต้นในการพัฒนาผูใช้โอเพนซอร์ส

ของประเทศไทยให้เพิมมากขึน

และพัฒนาตนให้มสวนร่วมกับชุมชนโอเพนซอร์ส

ในระดับสากลต่อไป โดยปัญหาเริมต้นไม่ได้อยูทผใช้โอเพนซอร์ส แต่อยูทกระบวนการในการสร้างผูใช้ให้กลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้อย่างไร

3. งานวิจยทีเกียวข้อง

จากการค้นทังต ารา เอกสาร วิทยานิพนธ์ งานวิจยของผูอน ผลงานวิจยของสถาบันและองค์กรทีเกียวข้องกับโอเพนซอร์ส และงานวิจยทีผานมาทีผวจยได้มสวนร่วม ทีเกียวข้องกับงานวิจยครังนี

ผูวจยได้นามาวิเคราะห์เนือหาพร้อมทังเรียบเรียงจัดแบ่งเป็นประเด็นทีนาสนใจไว้ดงนี

3.1 โอเพนซอร์ส กับการพึงพาตนเอง

วิรช ศรเลิศล้าวาณิช (2546)

ได้กล่าวถึงโอเพนซอร์ส

ในมุมมองของการพึงพาตนเองและเสริมสร้างอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ ด้วยปัจจุบนซอฟต์แวร์ได้กลายมาเป็นส่วนส าคัญในชีวตผูคน ไม่วาจะอยู ณ แห่งหนใด

ไม่เว้นแม้แต่ในขณะทีอยูในยานพาหนะบางประเภท โดยซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้ ข้อตกลงในการอนุญาต ทีมากับซอฟต์แวร์นนๆ

กล่าวคือเราสามารถใช้ซอฟต์แวร์ตามคุณสมบัตเท่าทีมให้ โดยไม่สามารถทีจะปรับปรุงหรือดัดแปลงการใช้งานซอฟต์แวร์นน

(Proprietary

Software) Agreement)

เป็นปรากฎการณ์ทเกิดขึนเป็นปกติทผใช้ทกคนจะต้องปฏิบตตาม

(Licensing

ๆ ให้เหมาะสมกับความต้องการของผูใช้ได้

อีกทังผูผลิตซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้มกจะตังราคาค่าลิขสิทธิการใช้งานไว้สง

ท าให้เกิดปัญหาเรืองค่าใช้จายในการจัดหาซอฟต์แวร์ทถกลิขสิทธิไว้ใช้งานในภาคธุรกิจขนาดเล็กและผูใช้งานตามบ้าน

การเกิดขึนของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เป็นทางเลือกใหม่ทสดใสส าหรับผูใช้ซอฟต์แวร์ ด้วยซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ให้อสระในการเผยแพร่ซาทังตัวซอฟต์แวร์และรหัสต้นฉบับต่อไปได้ โดยสิทธิซงติดไปกับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส สามารถใช้ได้กบผูใช้ทกคน

และผูใช้รายใหม่ไม่จาเป็นจะต้องขออนุญาต นอกจากนันสัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส

จะไม่ขนอยูกบส่วนใดส่วนหนึงของซอฟต์แวร์ทเผยแพร่เป็นการเฉพาะเจาะจง การใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส จะไม่มการก าหนดข้อจ ากัดควบคุมซอฟต์แวร์อนๆ ทีเผยแพร่ออกไปพร้อมๆ กับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส นัน

ส าหรับสถานภาพของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ทัวโลก ประเทศต่างๆ

ยอมรับแนวคิดและการเคลือนไหวของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส องค์กรและหน่วยงานทีเกียวข้องกับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ได้ขยายความพยายามในการชักจูงให้เกิดการใช้และการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ส าหรับในประเทศไทยมีกลุมทีมการเคลือนไหวในการพัฒนาโอเพนซอร์ส อยูสามกลุม ได้แก่ หน่วยงานภาครัฐ สถาบันอุดมศึกษา

และภาคเอกชน หน่วยงานทีเป็นแกนน าในการพัฒนา ได้แก่ศนย์เทคโนโลยีอเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (เนคเทค)

โดยมีการไฟฟูาฝุายผลิตเป็นองค์กรทีสนับสนุนการน าซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ไปใช้งานในองค์กรอย่างจริงจัง

ในส่วนของสถาบันอุดมศึกษา

หลายมหาวิทยาลัยให้ความสนใจในการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

โดยมหาวิทยาลัยทีถอได้วาเป็นแกนน าในการส่งเสริมสนับสนุนและพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส อย่างจริงจังได้แก่ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสรนารี และมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ มหาวิทยาลัยเหล่านีนอกจากจะส่งเสริมการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในการเรียนการสอนของมหาวิทยาลัยแล้ว ยังท าหน้าทีเผยแพร่ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ให้เกิดการใช้งานจริงให้สถาบันอืนๆ ด้วย

นอกจากนันบางมหาวิทยาลัยยังมีโครงการพัฒนาโอเพนซอร์ส ทีเป็นแหล่งต้นน าหลักของการพัฒนา เช่นโครงการ Beowulf Linux

Cluster

ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (Burapha

Linux)

และแหล่งต้นน าซอฟต์แวร์ระบบปฏิบตการแบบโอเพนซอร์ส

บูรพาลีนกซ์

ของมหาวิทยาลัยบูรพาทีได้พฒนาต่อเนืองมาตังแต่ พ.ศ. 2539 จนถึงปัจจุบน ส่งผลให้เกิดชุมชนโอเพนซอร์ส ทีมหาวิทยาลัยบูรพา

ตัวผูวจยเองได้มสวนร่วมในโครงการนีมาตังแต่เริมก่อตังโครงการ

และได้เรียนรูกระบวนการทางสังคมทีเกิดขึนในชุมชนโอเพนซอร์สบูรพาลีนกซ์มาโดยตลอด

3.2 ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส กับสังคมการเรียนรู

ในโลกยุคข่าวสารข้อมูล

ยุคสมัยทีเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือสารเข้ามามีบทบาทในการก าหนดวิถชวตของผูคน บนฐานแห่งข่าวสารข้อมูล

ในทิศทางทีกาลังมุงสูสงคมแห่งความรู (Knowledge Society) ในสังคมทีจาเป็นต้องมีการเรียนรูอย่างตลอดเวลาต่อเนืองและตลอดชีวต ทีเรียกว่าสังคมการเรียนรู (Learning

Society)

นัน

ไม่สามารถคาดหวังได้เสนอว่าจะเป็นสังคมทีสร้างสรรค์ พัฒนาคุณค่าชีวต สร้างความรู และสร้างปัญญาเสมอไป ในทางกลับกันภายใต้สงคมดังกล่าว

บ่อยครังทีกลายเป็นสะพานน าสูผลประโยชน์ของบุคคลบางกลุมบางพวก หรือเป็นกับดักการเสพ การบริโภค

หรือเหยือในการขยายพรมแดนทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม ของกลุมผลประโยชน์ มหาอ านาจทางเศรษฐกิจ

ทีพยายามสร้างกับดักผูคนทีคดว่าตนเองอยูในสังคมแห่งการเรียนรู แต่แท้จริงแล้วความรูเหล่านันไม่ใช่ความรูทสร้างสรรค์

ในทางตรงกันข้ามเป็นความรูทถกผลิตขึนเพือใช้เป็นกับดักผูคนในสังคม ซึงในทีสดถึงแม้วาจะรูตวว่าก าลังตกอยูภายใต้กบดัก แต่กจาต้องทนอยูภายใต้การกักขังนันต่อไป

เพราะปัญหาทีเกิดขึนนันซับซ้อนเกินกว่าทีจะแก้ไขได้แล้ว

ปฏิบตการของกลุมผลประโยชน์ทมเจตนาครอบง าผูกขาด ส่วนหนึงอยูในรูปของสินค้าและบริการ

โดยซอฟต์แวร์เป็นสินค้าหนึงทีผผลิตบางรายพยายามทีจะสร้างการผูกขาด

ท าให้ดเสมือนว่าเทคโนโลยีสารสนเทศทุกอย่างในโลกใบนี จะต้องพึงพาซอฟต์แวร์ของผูผลิตเหล่านีเท่านัน และเพือประโยชน์ทางการค้าของบริษทผูผลิต ได้มความพยายามทีจะแยก “ผูใช้ซอฟต์แวร์” ออกจาก “ผูผลิตซอฟต์แวร์”

ด้วยการออกข้อก าหนดในการปิดบังรหัสซอฟต์แวร์ตนฉบับ (source

code)

ทังๆ

ทีรหัสต้นฉบับนันเป็นทีรวมขององค์ความรูทงหลายทังปวงของซอฟต์แวร์นนทีมนุษย์จะสามารถศึกษาได้

ยิงไปกว่านันบริษทผูผลิตเหล่านีได้รกคืบเข้าสูระบบการศึกษา โดยเจตนาทีจะสร้างกระบวนการครอบง าผูกขาดทีถาวรในสังคมสารสนเทศ

เป็นทีโชคดีทยงมีผคนจ านวนมากไม่ยอมจ านนต่อผูผลิตซอฟต์แวร์เหล่านัน

ซอฟต์แวร์เป็นผลผลิตโดยตรงจากสติปญญาสรี

(Free

Source

ของมนุษย์ Software) Software)

มีการก่อตังและรวบกลุมกันสร้างกระบวนการเพือผลิตซอฟต์แวร์เซึงต่อมาได้ปรับแนวคิดบางอย่างเพือขจัดอุปสรรคในด้านการค้า เรียกว่าซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส (Open ฉบับ

ผูใช้สามารถศึกษาตรวจสอบองค์ความรูทงหลายทังปวงได้จากรหัสซอฟต์แวร์ตนฉบับเหล่านี

ถึงแม้วาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สจะมีคณลักษณะในการน าพาสังคมการเรียนรู ไปในทิศทางทีสร้างสรรค์ สร้างความรู ซอฟต์แวร์เหล่านีมคณลักษณะส าคัญคือเปิดเผยรหัสซอฟต์แวร์ตน

สร้างปัญญา เพือพัฒนาคุณค่าชีวต

แต่กระบวนการทีจะท าให้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สเป็นแหล่งการเรียนรูในระบบการศึกษาไทย ยังไม่เกิดขึน

และดูเหมือนว่าจะเกิดขึนได้ยากหากไม่มการศึกษาปัญหาสาเหตุทแท้จริง

โดยปัญหาเหล่านันน่าจะไม่ใช่เพียงแค่ปญหาทางเทคโนโลยี แต่นาจะต้องศึกษาหยังรากลึกในปัญหาทีเกียวกับพฤติกรรมหรือชาติพนธุของคนไทยประกอบด้วย

ในประเทศไทยมีการรวมกลุมกันเพือสร้างชุมชนโอเพนซอร์สหลายแห่ง

ส่วนใหญ่เป็นชุมชนทีองมาจากชุมชนโอเพนซอร์สในระดับสากล ในชุมชนเหล่านีมกจะมีการสร้างระบบการเรียนรูของตนเอง การเรียนรูทสาคัญเหล่านีเกิดขึนนอกระบบการศึกษา

ในขณะเดียวกันทีความพยายามทีจะสร้างระบบการเรียนรูซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สก็ยงมีอยู

แต่อาจกล่าวได้วายังไม่ประสบความส าเร็จ

สถานการณ์ในลักษณะนีได้ทาทายขีดความสามารถของสถาบันการศึกษาในระบบ

จนกระทังเกิดความคิดในการให้คาจ ากัดความของเปูาหมายการศึกษาเสียใหม่ โดยให้มความสัมพันธ์กบการก าหนดความสามารถ และการผนวกการศึกษาเข้ากับรูปแบบของการประเมินผล

ค าถามพืนฐานทีเกิดขึนจากการสนับสนุนส่งเสริมการเรียนการสอน และการใช้เทคโนโลยีในโรงเรียนหรือสถานศึกษาต่างๆ ว่าเป็นการสร้างสะพานน าสูผลประโยชน์หรือเป็นเหยือทางเศรษฐกิจหรือไม่

เป็นการศึกษาเพือสร้างบุคลากรเพือประโยชน์ในการผูกขาดสินค้าเฉพาะอย่างใช่หรือไม่

เป็นการศึกษาทีให้ความรูทตองพึงพาหรือพึงพาตนเองได้ ค าถามเหล่านีอาจมีคาตอบ

แต่บอยครังทีคาตอบไม่สามารถจะช่วยอะไรได้ เพราะสถานการณ์สายเกินแก้ไข

หรืออาจจะมีคาตอบอยูทอนทียงเข้าไม่ถง เพราะยังไม่เคยปฏิบต โดยเฉพาะในกรณีของซอฟต์แวร์น

ทุกคนอาจจะมีคาตอบเดียวกันว่าซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สสามารถขจัดปัญหาเหล่านีออกจากวงการศึกษาไทยได้

แต่ยงไม่มคาตอบทีชดเจนว่าจะต้องลงมือปฏิบตการอย่างไร

ค าตอบของปัญหาเหล่านี จะต้องถูกทดลองปฏิบต โครงการสนับสนุนซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สทังหลายควรตังอยูบนพืนฐานของการวิจยปฏิบตการ

ทีผสมผสานกันระหว่างการจัดโครงการ เนือหา การวิจย และการใช้งาน และจากประสบการณ์ทผานมาของประเทศไทย น่าจะต้องมีองค์ประกอบของการศึกษาชาติพนธุวรรณนาเพือท าความเข้าใจต่อวัฒนธรรมของผูถกวิจย ก่อนทีกาหนดกระบวนการวิจยปฏิบตการ

จากนันใช้การวิจยปฏิบตการในการเชือมต่อการวิจยกลับสูแผนและกิจกรรมของโครงการ

องค์การยูเนสโกได้เสนอวิธวทยา

การวิจยปฏิบตการชาติพนธุวรรณนา (Ethnographic Research)

ส าหรับใช้ในโครงการวิจยและพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศและก

Action

ารสือสาร ในเอเชียใต้

ในการนียเนสโกได้จดท าคูมอวิธวทยาดังกล่าวเผยแพร่บนอินเทอร์เน็ต

ในการศึกษาเกียวกับการส่งเสริมสนับสนุนซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สในระบบการศึกษาไทย สามารถน าวิธวทยานีมาประยุกต์ใช้ได้

ในความคาดหวังต่อความส าเร็จของการวิจยปฏิบตการชาติพันธุวรรณนามาประยุกต์ใช้กบความพยายาม

ในการสร้างแหล่งการเรียนรูใหม่ของระบบการศึกษาไทยด้วยซอฟต์แวร์และแนวทางโอเพนซอร์ส

ได้แก่กระบวนการและโปรแกรมการเรียนรูจากโอเพนซอร์ส ทีสามารถตอบโจทย์ของระบบการศึกษาไทย

ในการสร้างสังคมการเรียนรู ในทางทีสร้างสรรค์ สร้างความรู สร้างปัญญา และพัฒนาคุณค่าชีวตคนไทย

ตลอดจนสร้างความหวังให้กบอนาคตของประเทศไทย ทีจะมีองค์ความรูเพียงพอทีจะพึงพาตนเองได้ตลอดไป

สังคมการเรียนรูทพงปรารถนาสามารถก าหนดได้ หากผูมสวนเกียวข้องมีความรูเท่าทัน

อย่างไรก็ตามด้วยความซับซ้อนยุงยากของเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือสาร โดยเฉพาะอย่างยิงเทคโนโลยีซอฟต์แวร์ ประกอบกับความพยายามในการผูกขาดจากผูผลิตซอฟต์แวร์รายใหญ่

และความพยายามทีครอบง าโดยเริมต้นตังแต่ระบบการศึกษา และข้อจ ากัดของความรูทไม่อาจเกิดขึนได้เอง

การวิจยปฏิบตการสามารถช่วยสร้างสังคมการเรียนรูทพงปรารถนาได้ และถึงแม้วาจะเป็นวัฒนธรรมของไทยเอง

เราจะมันใจได้อย่างไรว่าสามารถทีจะก าหนดกระบวนการวิจยปฏิบัตการในการสร้างแหล่งการเรียนรูดวยโอเพนซอร์ส ทีเหมาะสมกับวัฒนธรรมไทย

การเลือกใช้วธวทยาการวิจยปฏิบตการชาติพนธุวรรณนาเพือสร้างสังคมการเรียนรู

น่าจะเป็นหนทางทีนาสูจดหมายทีพงปรารถนาได้เหมาะสมทีสด 3.3 ปัจจัยทีมผลต่อการส่งเสริมและขัดขวางโอเพนซอร์ส

ในประเทศไทย

มูลนิธสถาบันวิจยเพือการพัฒนาประเทศไทย ต่อกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสือสาร อฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในประเทศไทย ไว้ดงนี

3.3.1

ความรูและความเข้าใจซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

นอกเหนือจากคุณสมบัตดานราคาของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส แล้ว คุณภาพและเสถียรภาพของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เป็นปัจจัยส าคัญทีผใช้เลือกทีจะใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส การสือสารให้เกิดความรูและความเข้าใจทีถกต้องเกียวกับคุณภาพของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ซึงปัจจุบนมีคณภาพสูงเพียงพอต่อการใช้งานจริงแล้ว

จะช่วยให้เกิดการใช้งานซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส แพร่หลายยิงขึน นอกจากนันยังมีการเข้าใจผิดว่าการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ไม่จาเป็นจะต้องเสียค่าใช้จายใดๆ อีก ทังทีแท้จริงแล้วซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

(TDRI) (2553)

ได้รายงานผลการศึกษาการส่งเสริมและการพัฒนาโอเพนซอร์ส ถึงปัจจัยทีมผลต่อการส่งเสริมและขัดขวางการพัฒนาและการใช้ซ

ไม่มคาใช้จายเฉพาะค่าลิขสิทธิการใช้งานเท่านัน ค่าใช้จายอืนทีเกียวข้องกับการใช้งานซอฟต์แวร์ได้แก่ ค่าใช้จายในการติดตัง ค่าใช้จายในการฝึกอบรม และค่าใช้จายในการบ ารุงรักษา

ล้วนเป็นค่าใช้จายทีผใช้งานซอฟต์แวร์จาเป็นจะต้องจ่าย ไม่วาจะใช้งานซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส หรือซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้กตาม

ความเข้าใจผิดในส่วนนีมผลกระทบต่อธุรกิจซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ซึงมีผลต่อเนืองมาถึงชุมชนผูใช้โอเพนซอร์ส ในประเทศไทยด้วย การใช้งานซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เพียงแต่ทาให้ตนทุนโดยรวมต่าลง

ค่าใช้จายทีเกิดขึนจากการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เป็นค่าใช้จายทีเกิดขึนจากการบริการ

และการบริการทีเกิดขึนโดยปกติแล้วเป็นบริการจากสมาชิกของชุมชนโอเพนซอร์ส

3.3.2

นโยบายในการใช้ซอฟต์แวร์ของภาครัฐ

การส่งเสริมการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

และการสนับสนุนให้หน่วยงานภาครัฐเปลียนมาใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส แทนซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้

จะช่วยกระตุนให้ประชาชนทัวไปมีความสนใจและยอมรับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส มากขึน

นอกจากนันในประเทศไทยภาครัฐเป็นลูกค้าส าคัญในตลาดซอฟต์แวร์ หากภาครัฐเปลียนมาใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส จะสามารถกระตุนตลาดซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ได้มาก

3.3.3 ขอบเขตของกฎหมายทรัพย์สนทางปัญญาและก

ารบังคับใช้กฏหมาย ในประเทศไทยไม่เข้มงวด มีผลท าให้มการใช้ซอฟต์แวร์ละเมิดลิขสิทธิในอัตราสูง สามารถพบเห็นการจ าหน่ายเครืองคอมพิวเตอร์ใหม่

พร้อมกับติดตังซอฟต์แวร์ละเมิดลิขสิทธิมาให้พร้อมได้ทวไปเป็นปกติในสังคมไทย

ผูใช้ซอฟต์แวร์สามารถใช้ซอฟต์แวร์ละเมิดลิขสิทธิโดยเสียค่าใช้จ่ายเพียงเล็กน้อยหรือไม่ตองเสียเลย เป็นเรืองทีพบได้ทวไป อย่างไรก็ตามการใช้ซอฟต์แวร์ละเมิดลิขสิทธิในอนาคตจะท าได้ยากขึน ตามแรงกดดันของเจ้าของลิขสิทธิในต่างประเทศ ด้วยเจ้าของลิขสิทธิสามารถมันใจได้แล้วว่า กระบวนการครอบง าทางเทคโนโลยีสารสนเทศ

บรรลุผลและถึงเวลาทีจะต้องกลับมาเก็บเกียวผลประโยชน์แล้ว

3.3.4

การเข้าถึงอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงได้อย่างกว้าง

ขวางและราคาถูก

เป็นปัจจัยส าคัญประการหนึงทีจะท าให้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส แพร่หลายยิงขึน

ทังนีเนืองจากการร่วมมือการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ใช้บริการจากอินเทอร์เน็ต มีการสือสารในชุมชนโอเพนซอร์ส ผ่านอีเมลและเว็บไซต์

การเข้าถึงอินเทอร์เน็ตได้สะดวกจะท าให้ความสามารถในการร่วมพัฒนาโอเพนซอร์ส เกิดขึนได้มากขึน

ในทางตรงกันข้ามหากการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตเป็นไปได้ยาก ก็จะเป็นอุปสรรคทีสาคัญของนักพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

3.3.5 การจัดการด้านการศึกษาเทคโนโลยีสารสนเทศ

มีความส าคัญต่อการใช้และพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ควรมีสถาบันทางการศึกษาหรือฝึกอบรมทักษะด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ ทีสงเสริมการใช้และพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เพือขจัดปัญหาหลักเรืองความไม่คนเคยและความรูสกยุงยากในการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ของผูใช้ซอฟต์แวร์ทวไป นอกจากนันยังมีขอเสนอให้มสถาบันอุดมศึกษาทีสอนเกียวกับเทคโนโลยีและเทคนิคการพัฒนาซอฟต์แวร์ในประเทศ

รวมทังการส่งเสริมวัฒนธรรมแห่งการเรียนรูและการพัฒนาให้แก่ประชากรในประเทศ จะช่วยให้การปรับใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เกิดขึนได้อย่างรวดเร็วและกว้างขวางมากขึนในประเทศ

3.3.6

การสนับสนุน

(Support)

หลังจากการเปลียนแปลงมาใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส การใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

จ าเป็นต้องมีการดูแลและปรับปรุงคุณภาพ ซึงอาจเกิดขึนจากสาเหตุตางๆ เช่น

ทักษะของบุคลากรด้านสารสนเทศไม่เพียงพอ หรือขาดการสนับสนุนจากผูให้บริการ

เป็นอุปสรรคทีสาคัญต่อการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

3.3.7

นักพัฒนาทีมทกษะภาษาอังกฤษ

(Upgrade)

หลังจากการติดตังซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส การขาดการสนับสนุน

ซึงเป็นภาษาหลักการพัฒนาซอฟต์แวร์ ทักษะการสือสารภาษาอังกฤษทีด

เป็นเครืองมือส าคัญของนักพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

3.3.8 นโลยีสารสนเทศ

นักพัฒนาทีมทกษะหรือได้รบการอบรมด้านเทคโ

มีผลต่อความส าเร็จในการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส การสร้างกลุมนักพัฒนาทีมทกษะหรือจัดการฝึกอบรมเพือให้เกิดกลุมนักพัฒนาโอเพนซอร์ส

เพือร่วมการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

จึงมีบทบาทส าคัญต่อการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

จากเหตุปจจัยต่างๆ ทีกล่าวถึง มูลนิธฯ

ได้มขอเสนอแนะทางนโยบายและยุธศาสตร์ในการส่งเสริมการพัฒนาและการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

ในประเทศไทยให้ประสบความส าเร็จสามข้อ ซึงประกอบด้วย หนึง นโยบายด้านเทคโยโลยีสารสนเทศของภาครัฐ

อันประกอบด้วยนโยบายการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในภาครัฐ นโยบายการจัดซือจัดจ้างซอฟต์แวร์ภาครัฐ

นโยบายการส่งเสริมให้ภาคเอกชนหันมาใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

และนโยบายให้มการขยายการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตความเร็วสูงให้มากขึน สอง

ให้มการจัดตังศูนย์วจยและพัฒนาด้านซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ทังนีเพือเอือประโยชน์ตอกลุมนักพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส และ สาม ส่งเสริมความรูและความเข้าใจเกียวกับโอเพนซอร์ส

จากประสบการณ์ทผานมา

พบว่าเคยมีขอเสนอเพือการพัฒนาโอเพนซอร์ส ในท านองเดียวกันนีบอยครัง

แต่ผลลัพท์ทได้จากการสนับสนุนส่งเสริมโอเพนซอร์ส ยังไม่เป็นทีนาพอใจนัก

ผูวจยมีความเห็นว่าการส่งเสริมเฉพาะทางด้านเศรษฐกิจและเทคนิค อย่างทีผานๆ มา

ไม่เพียงพอทีจะท าให้เกิดการพัฒนาโอเพนซอร์ส ขึนมาได้ ทังนีเนืองจากยังขาดองค์ความรูทางด้านสังคมศาสตร์

โดยเฉพาะอย่างยิงความรูทเกียวกับคน และองค์ประกอบอืนเช่น ชุมชนโอเพนซอร์ส

ในประเทศไทยยังไม่เคยมีผลงานการศึกษาทางด้านนีปรากฎมาก่อน

แต่ในต่างประเทศมีผให้ความสนใจและท าการศึกษากันบ้างแล้ว 3.4 โอเพนซอร์ส กับกระบวนการขัดเกลาทางสังคม

ในการศึกษากระบวนการขัดเกลาทางสังคม เพือประโยชน์ใดๆ ต่อชุมชนโอเพนซอร์ส ในประเทศไทย จ าเป็นจะต้องนิยามสมาชิกของชุมโอเพนซอร์ส ให้สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมของสังคมไทยโดยพึงต้องหมายรวมถึงผูใช้โอเพนซอร์ส ทังหมด มิได้จากัดอยูเฉพาะผูใช้ทมสวนร่วมในการพัฒนาเท่านัน

การก าหนดขอบเขตโครงสร้างเครือข่าย ของโอเพนซอร์ส

จะมีผลต่อการศึกษาสภาพแวดล้อมของสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส และยังมีผลต่อการก าหนดตัวแสดง ทีเกียวข้องในชุมชนโอเพนซอร์ส

งานศึกษาในเรืองนีทผานมาก าหนดขอบเขตของตัวแสดงไว้เฉพา

(Actor)

ต่างๆ (Topology)

ะกลุมตัวแสดงทีมสวนร่วมในระดับนักพัฒนา ในระดับต่างๆ เช่น เริมจากผูแฝงตัว

ทีเริมจากการเปิดรหัสโปรแกรมต้นฉบับ จากนันจึงพัฒนาระดับสูงขึน เป็นผูมสวนร่วม

(Participant)

(Joiner)

โดยพวกเขาเหล่านีจะเริมเข้าร่วมด้วยการตรวจจับข้อผิดพลาดและส่งข้อแก้ไข จากนันจะพัฒนาระดับเข้าสูผรวมพัฒนา โดยมีกจกรรมทีเข้าถึงชุมชนของนักพัฒนา จากนันจึงเลือนฐานะเป็นนักพัฒนา ในชุมชนโอเพนซอร์ส นันๆ

ทังนีตาแหน่งสูงสุดทีสงกว่านักพัฒนาได้แก่ นักพัฒนาหลัก (Core Developers)

หรือ ผูบริหาร

(Administrators)

อย่างไรก็ตามในการศึกษาครังนีได้ขยายขอบเขตของตัวแสดงออกไป ให้รวมถึงผูใช้โอเพนซอร์ส (Open Source Users) ทังหมด ซึงมีความหมายรวมถึงกลุมนักพัฒนาทีกล่าวถึงในทีนทงหมดด้วย โดยรายละเอียดเกียวกับผูใช้โอเพนซอร์ส ทีกล่าวถึงนี แสดงอยูท รูปที 1 ส าหรับล าดับชันฐานะของตัวแสดงทีใช้ในการศึกษาครังนี เริมจากล าดับต่าสุดไปสูงสุดจาก ผูใช้ทเฉือยชา ไปสูผใช้ทเข้มแข็ง

ซึงเป็นกลุมผูใช้ทมสวนช่วยสนับสนุนชุมชนโอเพนซอร์ส ซึงอาจจะไม่ใช่นกพัฒนา

แต่มสวนร่วมด้วยการรายงานข้อผิดพลาด หรือ แนะน าให้เกิดคุณสมบัตใหม่

ในล าดับทีสงขึนกว่านีได้แก่กลุมของนักพัฒนา ซึงอาจเป็นผูรวมพัฒนา หรือนักพัฒนาหลัก

นอกจากตัวแสดงทีเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีกล่าวถึงแล้วนี

(Developer)

(Lurker)

การศึกษาครังนียงขยายขอบเขตของตัวแสดงออกไปทีผเรียน ทีกาลังจะก้าวเข้าสูการเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ด้วย

นิยามศัพท์สาคัญ

ในการศึกษากระบวนการขัดเกลาทางสังคมของชุมชนโอเพนซอร์ส ได้แก่

การแสวงหาความรู (Knowledge

Seeking)

การให้บริการความรู (Knowledge Providing) และ การกระท า (Action) มีดงนี

การแสวงหาความรู

หมายถึงกิจกรรมของสมาชิกในชุมชนทีจะรับเอา ทีกล่าวถึงสามารถเรียกผ่านทางเว็บไซต์ บุคคลทีมแนวโน้มจะเป็นสมาชิกของชุมชน Community

(Potential Members) (Acquire)

ความรูจากชุมชนโอเพนซอร์ส โดยปกติแล้ว ความรูตางๆ

จะมีสทธิในการถึงข้อมูลข่าวสารของชุมชนได้สะดวกกว่า ทังนีรวมถึงสิทธิในการท าความรูจกกับผูบริหารโครงการ (Project Administrator) รูจกสถานะในการพัฒนาของโครงการ (Project Development Stage) ดูระดับ (Level) ของกิจกรรม จ านวนของผลิตภัณฑ์หรือซอฟต์แวร์ทถกดาวน์โหลด มีสทธิทจะท าการบันทึกในเมลลิสต์ของโครงการ (Mailing

List)

ระหว่างตัวของพวกเขาเองกับชุมชนโอเพนซอร์ส และตัดสินใจเลือกว่าจะเข้าร่วมโครงการหรือไม่

ในปัจจุบนการติดต่อสือสารระหว่างสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส ด้วยอีเมลแล้ว สามารถประยุกต์ใช้ซอฟต์แวร์เพือสังคม (Social

Media)

ตัวอย่างเช่น บล็อก (Blog)

วิก (WiKi) Project

ทังนีเพือทีจะท าความคุนเคย

หรือสืออืนๆ

เพือประโยชน์ในการติดต่อสือสารระหว่างสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

และเพือประโยชน์ในการแสวงหาความรูจากชุมชนโอเพนซอร์ส ได้

ในส่วนนีจะกล่าวถึงอิทธิพลของ การให้บริการความรูในกระบวนการขัดเกลาทางสังคมของสมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส จากการศึกษาในปัจจุบนพบว่า ในระหว่างช่วงเวลาทีเป็น ผูแฝงตัว ผูทมแนวโน้มจะเป็นสมาชิก (Potential Participants) จะโต้ตอบ (Interact) Messages) Knowledge)

กับข่าวสารทีถกโพสต์ไว้

(Posted

ทังนีเพือท าความเข้าใจในชุมชน ปฏิกริยา (Act) ของผูโพสต์ ให้เป็นความรูทแจ้งชัด

(Nonaka)

(Explicit

ของการโพสต์ จะแปลงรูป (Transform) ความรูทแฝงไว้ (Implicit Knowledge) กระบวนการนีเรียกว่าการปรับเปลียนสูภายนอก (Externalization) จะมีโต้ตอบกับข่าวสาร

ด้วยการปฏิสมพันธ์กบความรูแฝงของผูโพสต์

ด้วยการกระท าเช่นนี พวกเขาก าลังโต้ตอบกับความรูแฝง อันประกอบด้วย บรรทัดฐาน คุณค่า

และความเชือ

ของบรรดามวลสมาชิกทีมอยูในชุมชน กล่าวอีกอย่างหนึงว่า การโพสต์ขาวสาร หรือความรู ก่อให้เกิดกิจกรรม

โดยสมาชิกทีมอยู และจะส่งอิทธิพลต่อความรูแฝงของผูสมัคร

ถีงแม้วาจะมีการขยายขอบเขตของตัวแสดงออกไป กระบวนการในลักษณะเดียวกันนี ยังคงสามารถใช้ได้เช่นเดียวกัน

ผูทอานข่าวสาร

ผูเรียนทีมแนวโน้มว่าจะกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส จะมีปฏิกริยาโต้ตอบกับแหล่งข้อมูลของชุมชนโอเพนซอร์ส ทีเผยแพร่ไว้

โดยทีผเรียนจะเริมต้นด้วยการให้ความสนใจกับผลิตภัณฑ์ และเริมด้วยการดาวน์โหลดผลิตภัณฑ์มาใช้ประโยชน์ หลังจากนันเมือผูเรียนต้องการความรูเพิมเติม ก็จะเข้าสูกระบวนการโต้ตอบกับข่าวสารทีถกโพสต์ไว้

ในระยะแรกจะเป็นการโต้ตอบเพือท าความเข้าใจกับผลิตภัณฑ์กอน และจะพัฒนาไปสูการโต้ตอบเพือท าความเข้าใจกับชุมชน และเข้าสูกระบวนการ การให้บริการความรู ดังได้กล่าวมาแล้ว ในขณะเดียวกัน

การขยายขอบเขตของตัวแสดงในชุมชนโอเพนซอร์ส ออกไป สมาชิกทีเพิมขึนจากการขยายตัวแสดงนี

จะน าความรูทเกียวเนืองกับปัญหาทีพวกเขาประสบพบ

และความรูทตนมีอยูมาร่วมเสนอไว้ในแหล่งข้อมูลของชุมชนโอเพนซอร์ส

โดยนอกจากความรูเพือประโยชน์ในการแก้ปญหาทางเทคนิคแล้ว ชุมชนจะมีความรูในส่วนทีเกียวกับชุมชนเองเพิมมากขึน เช่น เหตุผลทีพวกเขารูสกชืนชอบในชุมชนโอเพนซอร์ส นี เป็นต้น

การกระท า นักปฏิสมพันธ์ทางสัญญลักษณ์

จะมองการกระท า (action) และการสร้างความหมาย (Meaning-Making) 1969)

บนพืนฐานทฤษฎีปฏิสมพันธ์ทางสัญญลักษณ์ได้กล่าวมาก่อนหน้า

เหมือนกับสองด้านของเหรียญแห่งการต่อรอง

(Negotiated Coin) ของกระบวนการขัดเกลาทางสังคม (Blumer

นีแล้วว่า การสร้างกล่องของกระบวนการขัดเกลาทางสังคม ได้แก่ การกระท า และการสร้างความหมายส่วนบุคคล Meaning-Making)

โดยได้แนะน าการรวมกลุมของการกระท าทังหมดไว้ดวย สมาชิกแต่ละบุคคล

(Individual

Members)

ประกอบด้วย (Soliciting)

ในชุมชนโอเพนซอร์ส ถูกแบ่งกิจกรรมออกเป็นสองประเภท ได้แก่ การแสวงหาความรู และการให้ความรูการกระท าในกระบวนการแสวงหาความรูเพือเอาความรูจากผูอน

ในการแสดงความเข้าใจต่อสถานการณ์ของสังคม ส่วนบุคคล ภายในชุมชนโอเพนซอร์ส

ในท านองเดียวกันเรารวมกลุมกิจกรรมทังหมด

ทีเกิดจาการสร้างความหมาย ผ่านกระบวนการขัดเกลาทางสังคม ร่วมกับความหมายร่วมของชุมชน

(Shared

Meanings)

ซึงมีอทธิพลต่อ บรรทัดฐาน คุณค่า และพฤติกรรม ในชุมชน โดยเมือผูเรียนได้เข้ามาเป็นสมาชิกของชุมชนโอเพนซอร์ส แล้ว พวกเขาจะสร้างความหมายใหม่

โดยมีสวนทีเป็นความหมายเดียวกันกับความหมายร่วมของชุมชนทังหมด อันจะส่งผลต่อ บรรทัดฐาน คุณค่า และพฤติกรรม ของชุมชนโดยรวมด้วย

กิจกรรมของสมาชิกแต่ละคน ด้วยการชักชวน

(Personal

4. กรอบความคิดในการวิจย

ในการศึกษาครังนี

เพือให้มองเห็นและเข้าใจอย่างต่อเนืองถึงการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ของผูเรียน

ผูวจยจะชีให้เห็นถึงประโยชน์จากโอเพนซอร์ส ซึงสามารถใช้เป็นทุนทางสังคมได้

จากนันจะใช้วธการอธิบายในลักษณะเชิงกระบวนการเป็นขันตอนว่า มีพฒนาการและการเปลียนแปลงแต่ละขันตอนอย่างไร เริมตังแต่ขนตอนการท าความรูจกเทคโนโลยีสารสนเทศและรับรูการด ารงอยูของโอเพนซอร์ส

ขันตอนการปฏิสงสรรค์กบตนเองเพือสร้างศรัทธาในโอเพนซอร์ส ขันตอนแห่งการตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ภายใต้ภาวะแรงกดดันจากสภาพแวดล้อมทีเป็นซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้เกือบทังหมด

ขันตอนการถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม และขันตอนการตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือเป็นอาสาสมัครในชุมชนโอเพนซอร์ส ตลอดไป ซึงขันตอนหลังนีเป็นตัวบ่งชีวาผูใช้โอเพนซอร์ส

จะตัดสินใจด ารงอยูในสังคมโอเพนซอร์ส อย่างถาวรตลอดไป 4.1 โอเพนซอร์ส กับทุนทางสังคม

ทุนทางสังคมคือคุณค่าความสัมพันธ์ทได้กอตัวหยังรากลึกอยูในสังคม เป็นบรรทัดฐานทางสังคม คุณธรรมจริยธรรม ค่านิยม ความรูสกผูกพันต่อกลุม ความเอืออาทรต่อกัน มีนาใจต่อกัน การแบ่งปันซึงกันและกัน

ความสัมพันธ์ในแนวราบเป็นใยข่ายทีเชือมถึงกัน พึงพากันด้วยความไว้วางใจซึงกันและกัน ทุนทางสังคมเป็นทรัพยากรทางศีลธรรม (

Moral

Resource)

เป็นทรัพยากรทีมลกษณะพิเศษ ยิงใช้ยงเพิม ไม่ได้ลดหายไปเมือถูกใช้ไปเหมือนทรัพยากรอืน

คุณลักษณะของทุนทางสังคมทีกล่าวถึงสามารถสังเกตุเห็นได้ในชุมชนโอเพนซอร์ส ซึงเป็นกลุมคนทีทางานร่วมกัน ภายใต้บรรทัดฐานและค่านิยมเดียวกัน สมาชิกในชุมชนโอเพนซอร์ส

มีความรูสกผูกพันต่อชุมชนโอเพนซอร์ส ทีตนเองได้เข้าไปมีสวนร่วม

สมาชิกมีการสือสารสัมพันธ์กนโยงใยเป็นเครือข่ายติดต่อสือสารเพือท างานร่วมกันผ่านระบบอินเทอร์เน็ต

มีการท างานกันกับรหัสซอฟต์แวร์ทเปิดเผยต้นฉบับซึงแสดงออกถึงความไว้วางใจซึงกันและกัน

การท างานร่วมกันในชุมชนโอเพนซอร์ส

เป็นการร่วมกันเพิมทรัพยากรทางเศรษฐกิจในรูปแบบของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

ลักษณะการท างานเป็นกระบวนการร่วมมือกันท างานในลักษณะของการต่อยอดผลงานโอเพนซอร์ส ทีเปิดเผยรอการน าไปใช้ ตรวจสอบ พัฒนาต่อเติม หรือเผยแพร่จายแจกอย่างอิสระเสรี ภายใต้กฎกติกาทีกาหนดไว้ในสัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส โดยสัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส

นีมคณลักษณะสนับสนุนการขยายตัวของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส และการด ารงอยูของชุมชนโอเพนซอร์ส

กล่าวได้วาการสนับสนุนส่งเสริมชุมชนโอเพนซอร์ส เป็นการลงทุนทางสังคมทีมประสิทธิภาพรูปแบบหนึง

ทังนีดวยคุณสมบัตทเอือประโยชน์ตอสังคมทังทางด้านเศรษฐกิจและคุณธรรมจริยธรรม การเกิดขึนของชุมชนโอเพนซอร์ส และการขยายตัวของผูใช้โอเพนซอร์ส ในสังคมไทย ย่อมส่งผลให้ประเทศไทยมีทนทางสังคมสูงขึน

อย่างไรก็ตามเราพบว่ามาตรการส่งเสริมสนับสนุนโอเพนซอร์ส ในวิถทผานมาทีเน้นการประชาสัมพันธ์ให้เห็นประโยชน์ทางด้านเทคนิค และมาตรการสนับสนุนทางด้านเศรษฐกิจ

ซึงเป็นการก าหนดสถานการณ์แวดล้อมเฉพาะทางด้านเทคนิคและเศรษฐกิจ ให้เอือต่อการด ารงอยูของชุมชนโอเพนซอร์ส ไม่สามารถตอบโจทย์การด ารงอยูของชุมชนโอเพนซอร์ส ในฐานะทุนทางสังคมอย่างยังยืนได้ การพัฒนาคนด้วยการศึกษา ทีมงเน้นการให้ความรูความเข้าใจทางเทคนิคแต่เพียงอย่างเดียว โดยไม่ได้เข้าใจสภาพแวดล้อมของสังคมไทยซึงส่งผลโดยตรงต่อการเปลียนแปลง ค่านิยม ทัศนคติ และบรรทัดฐาน ของผูคนในสังคม

เป็นสาเหตุสาคัญในความล้มเหลวของกระบวนการส่งเสริมและพัฒนาโอเพนซอร์ส ในช่วงเวลาทีผานมา

โดยควรจะก าหนดทิศทางในการพัฒนาส่งเสริมโอเพนซอร์ส ด้วยการมุงเน้นเพือวิจยหาความรูเกียวกับกระบวนการเพือการพัฒนาคนเพือปูอนสูสงคมชุมชนโอเพนซอร์ส ให้มากขึน ซึงกรอบความคิดนีเป็นแรงจูงใจหลักในการวิจยในครังนี

กระบวนการเพือการพัฒนาคนทีกล่าวถึงในงานวิจยนี ผูวจยใช้กระบวนการกล่อมเกลาทางสังคม

ในการสร้างและพัฒนาคนให้กลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ซึงเป็นความหวังใหม่ในกระบวนการส่งเสริมและสนับสนุนโอเพนซอร์ส ในสังคมไทย

4.2 ขันตอนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ของผูเรียน

กว่าทีผเรียนสามารถกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส จะต้องผ่านหลายกระบวนการ ใช้ความสามารถในการคิด ไตร่ตรองเลือกกระท า ให้ความหมาย ให้คณค่า ต่อโอเพนซอร์ส ผ่านการปฏิสงสรรค์กบตนเอง และชุมชนโอเพนซอร์ส

ภายใต้สภาพแวดล้อมทีอาจจะเอือหรือเป็นอุปสรรคกับโอเพนซอร์ส

จะต้องผ่านขันตอนการกระบวนการการถ่ายทอดความรูและความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ในระดับต่างๆ

ทังนีเพือทีจะน าไปสูการใช้ชวตอยูในสังคมโอเพนซอร์ส ต่อไปอย่างถาวร ด้วยการเลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือเลือกทีจะท ากิจกรรมในฐานะอาสาสมัครในชุมชนโอเพนซอร์ส ทีตนเองชืนชอบต่อไป

องค์ประกอบส าคัญทีเกียวเนืองกับแนวคิดในส่วนนี ประกอบด้วย ผูเรียน ซึงหมายถึงนิสต นักศึกษา นักเรียน หรือ ผูทสนใจทีจะเรียนรู

ให้มความสามารถเป็นผูใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีสารสนเทศ ทัวไป โดยเทคโนโลยีสารสนเทศทีกล่าวถึงนี แบ่งออกเป็นสองประเภท ได้แก่

เทคโนโลยีสารสนเทศบนพืนฐานของระบบปิด (Close System) ได้แก่บรรดาเทคโนโลยีสารสนเทศทีขบเคลือนด้วยซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้

และอีกประเภทหนึงได้แก่เทคโนโลยีสารสนเทศบนพืนฐานของระบบเปิด

(Open

System)

ได้แก่บรรดาเทคโนโลยีสารสนเทศทีใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส เป็นแกนกลางในการขับเคลือน

ผูเรียนทีเข้าสูการเป็นผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ

สามารถมีสถานะเป็นผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ในระบบเปิด หรือในระบบปิดก็ได้ ทังนีสภาพแวดล้อมในการจัดการเรียนรู จะเป็นปัจจัยส าคัญต่อสถานะผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศของผูเรียน ซึงสถานะการเป็นผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในระบบเปิด หรือผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในระบบปิด สามารถเปลียนสลับไปมา

หรือเป็นภาวะผูใช้เทคโนโลยีแบบผสมผสานระหว่างเทคโนโลยีสารสนเทศในระบบปิด กับเทคโนโลยีสารสนเทศในระบบปิด สถานะแบบผสมผสานนีเกิดขึนได้งายในประเทศทีการบังคับใช้กฎหมายลิขสิทธิไร้ประสิทธิภาพ อย่างเช่นประเทศไทย

โดยผูใช้ในกลุมนีจะเน้นทีความสะดวกสบายในการหาผลิตภัณฑ์จากเทคโนโลยีมาใช้งาน

โดยไม่ได้ให้ความใส่ใจกฎหมายลิขสิทธิเลย หรือให้ความใส่ใจน้อยมาก

ซึงสภาพความเป็นจริงของประเทศไทยในปัจจุบน ผูใช้งานเทคโนโลยีสารสนเทศในกลุมนีมจานวนมากทีสด

ผูใช้งานเทคโนโลยีสารสนเทศทัวไป ในกลุมทีมงเน้นความเป็นเจ้าของ

ทีเน้นการรักษาความลับของผลิตภัณฑ์อย่างสุดยอด

เป็นผูใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในระบบปิด นอกจากเหตุผลทางด้านการเคารพลิขสิทธิแล้ว

ผูใช้งานเหล่านีไม่เหตุผลสนับสนุนอืนทีจะคงความเป็นสาวกของผลิตภัณฑ์ซงพวกเขาเองก็ไม่มโอกาสได้เรียนรูทาความเข้าใจกับผลิตภัณฑ์นอกจากจะใช้งานอย่างเดียว

อย่างไรก็ตามในสถานการณ์จริงมีการสนับสนุนให้งานผลิตภัณฑ์จากกลุมทีมงเน้นความเป็นเจ้าของนีอย่างต่อเนือง

เหตุการณ์ทเกิดขึนนีเป็นผลมาจากการครอบง าด้วยเทคโนโลยีสารสนเทศของกลุมทุนเจ้าของผลิตภัณฑ์เทคโนโลยีสารสนเทศทีมงเน้นความเป็นเจ้าของ

ดังนันการเปิดเผยให้ผใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในกลุมนีตระหนักถึงข้อเท็จจริง และมีความรูความเข้าใจในโอเพนซอร์ส ซึงเป็นทางออกของปัญหานี

จะท าให้ผใช้งานเทคโนโลยีสารสนเทศในส่วนนี เปลียนเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ได้

ทังนีจะต้องอยูภายใต้สถานการณ์และสภาพแวดล้อมทีเหมาะสมด้วย

การทีผใช้เทคโนโลยีสารสนเทศทัวไป เข้าสูผใช้โอเพนซอร์ส นัน

ผูใช้เหล่านันสามารถทีเข้าสูสถานะใดสถานะหนึง ระหว่างการเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเฉือยชา (Passive กับการเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม อยูทคณปการ

(Contribution)

(Active

User) User)

ทังนีความแตกต่างระหว่างผูใช้ทเฉือยชา กับผูใช้ทมสวนร่วม

ทีผใช้โอเพนซอร์ส

นันมีกลับคืนไปให้ชมชนโอเพนซอร์ส

ซึงมีผลท าให้ผใช้โอเพนซอร์ส นันเข้าอยูในสถานะของผูใช้ทมสวนร่วม ในขณะทีผใช้โอเพนซอร์สทีเฉือยชา

จะเป็นผูใช้ประโยชน์จากผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

เพียงถ่ายเดียวไม่ได้มคณปการคืนกลับไปสูชมชนสังคมโอเพนซอร์ส ทังนีสถานภาพระหว่างผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเฉือยชา กับผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม สามารถเกิดการเปลียนไปมา (Transition)

ระหว่างกลุมได้

ซึงในการศึกษาครังนีได้ให้ความสนใจต่อการเปลียนแปลงในส่วนนีไว้ดวย ทังนีเพือทีรมลเหตุทจะท าให้ผใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม ยังคงสถานะของตนต่อไป ด้วยการมีคณปการต่อชุมชนโอเพนซอร์ส

ในกลุมของผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนรวมเอง สามารถจ าแนกออกได้หลายระดับ

ในบางประเทศเคยมีการศึกษากระบวนการขัดเกลาทางสังคม ของผูใช้ทมสวนร่วม ในระดับฐานะต่างๆ ไว้บางแล้ว ซึงกระบวนการในชุมชนโอเพนซอร์ส เป็นสากล ประกอบกับจ านวนของผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมในประเทศไทยยังมีนอย

เหตุผลนีทาให้กรณีการศึกษากระบวนการทางสังคม ทีกาหนดขอบเขตการศึกษาเริมต้นไว้ทกลุมผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม เฉพาะผูใช้ในระดับกลุมนักพัฒนา (Localization)

(Developer)

จึงไม่มประโยชน์เพียงพอในการแก้ปญหาระดับท้องถิน

ของประเทศไทย

ในขณะเดียวกันทีการศึกษากระบวนการขัดเกลาทางสังคม

ให้ผเรียนกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

และด ารงอยูของสถานะผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมต่อไป โดยผูใช้ทมสวนร่วมเหล่านี

จะพัฒนาระดับการมีสวนร่วมทีสงขึนในชุมชนโอเพนซอร์ส ได้เพียงใด จะขึนอยูกบปัจจัยของกาลเวลา

ประกอบกับความสามารถพิเศษ (Talent) ของตัวผูใช้โอเพนซอร์ส นันเอง จะเป็นประโยขน์ตอการส่งเสริมสนับสนุนโอเพนซอร์ส ในสังคมไทยได้จริง

4.2.1

โดยต่อไปนีจะอธิบายตามขันตอนต่าง

ในการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม ของผูเรียนดังนี

ขันตอนการท าความรูจกเทคโนโลยีสารสนเทศ

และรับรูการด ารงอยูของโอเพนซอร์ส ของผูเรียน

โดยปกติแล้วในหลักสูตรการเรียนการสอนของสถาบันอุดมศึกษาทัวไป

ผูเรียนมีการเรียนรูเทคโนโลยีสารสนเทศจากวิชาในกลุมวิชาศึกษาทัวไปในหลักสูตร

การเรียนรูจากส่วนนีในแต่ละสถาบันจะท าให้ผเรียนรูจกเทคโนโลยีสารสนเทศ

โดยจะเป็นเทคโนโลยีสารสนเทศบนพืนฐานของระบบเปิด หรือเทคโนโลยีสารสนเทศบนพืนฐานของระบบปิด

จะขึนอยูกบความรูและความตระหนักถึงความส าคัญของโอเพนซอร์ส ของผูจดการหลักสูตรของสถาบันนัน

โดยในสถาบันทีตระหนักถึงความส าคัญของโอเพนซอร์ส ผูเรียนมักจะถูกแนะน าให้รจกกับซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส และรูจกวิธการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในระดับของการใช้งานซอฟต์แวร์ประยุกต์

(Applications

Software) (Copyright)

ในบางสถาบันจะเริมให้ความรูเรืองลิขสิทธิ และสัญญาอนุญาต (License)

แก่ผเรียน

โดยหากผูเรียนมีโอกาสได้รบการถ่ายทอดความรูให้รจกกับสัญญาอนุญาตแบบโอเพนซอร์ส อย่างถ่องแท้ได้ จะท าให้ผเรียนรูจกกับโลกของโอเพนซอร์ส

นอกจากนันการให้โอกาสผูเรียนให้สามารถมีปฏิสมพันธ์กบระบบปฏิบตการแบบโอเพนซอร์ส ทีสถาบันการศึกษาจัดเตรียมไว้ให้ เช่น การรูจกวิธการติดต่อจากซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้ ไปสูเครืองแม่ขายทีใช้ระบบปฏิบตการแบบโอเพนซอร์ส ในบางครังผูเรียนอาจถูกชีให้ตระหนักถึงการครอบง าจากบริษทข้ามชาติ ผ่านทางซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้ และรูเท่าทันถึงภัยอันเกิดจากการครอบง าดังกล่าว

ปฏิกริยาของผูเรียนทีตอบสนองอาจอยูในรูปแบบของการรวมกลุม การเข้าเป็นสมาชิกห้องปฏิบตการวิจยด้านโอเพนซอร์ส หรือรวมกลุมกันจัดตังชมรมโอเพนซอร์ส เป็นต้น

4.2.2 าในโอเพนซอร์ส

เมือผูเรียนได้ตระหนักและรูเท่าทันถึงภัยอันเกิดจากการครอบง าผ่านเทคโนโลยีสารสนเทศ

ประกอบกับการทีผเรียนได้ทาความรูจกกับโอเพนซอร์ส แล้ว ผูเรียนจะตังค าถามถามตนเองเพือก าหนดความหมายสิงทีเกิดขึนตามการรับรูเกียวกับเทคโนโลยีสารสนเทศทีได้เรียนรูมา ส่วนหนึงของการปฏิสงสรรค์กบตนเอง ได้แก่การตังค าถามในเรืองคุณธรรมจริยธรรม

ขันตอนการปฏิสงสรรค์กบตนเองเพือสร้างศรัทธ

โดยเฉพาะอย่างยิงปัญหาในเรืองลิขสิทธิ

โดยผูเรียนแต่ละคนจะตังค าถามเพือปฏิสงสรรค์กบตนเองในมุมทีแตกต่างกันออกไป

ค าถามในเรืองอิสรภาพในการใช้งานผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ทีมอยูเต็มเปียม

แต่เหตุใดตนเองจึงได้ละเลยไม่ให้ความส าคัญต่ออิสรภาพนัน ค าถามในเรืองโอกาสในการหาความรูเพิมเติมจากผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ทีเปิดเผยรหัสโปรแกรมต้นฉบับทังหมดแล้ว จะเหมาะสมสอดคล้องกับความสามารถทีตนมีอยูหรือไม่ ค าถามทีผเรียนถามตนเองว่าจะตัดสินใจเลือกความสะดวกสบายหรือยอมรับความล าบากบ้างเล็กน้อยเพือความถูกต้องทีมากขึน การปฏิสงสรรค์กบตนเองนีรวมถึงการตระหนักว่าความรูในเทคโนโลยีสารสนเทศวันนี จะมีผลกับตนเองในวันหน้าอย่างไร ในขณะทีการพยากรณ์ทศทางการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในอนาคตจะเป็นโอเพนซอร์ส เกือบทังหมด

ผลจากการปฏิสงสรรค์กบตนเองของผูเรียน จะส่งผลต่อการก าหนด ความหมายและ คุณค่าของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส สูงขึน

คุณค่าและความหมายใหม่ทผเรียนก าหนดให้กบผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

จะส่งผลให้ผเรียนเห็นความส าคัญและสนใจชุมชนโอเพนซอร์ส เพิมมากขึนด้วย

ซึงผลจากการปฏิสงสรรค์กบตนเองของผูเรียนทังหมดจะถูกหลอมรวมให้เกิดความศรัทธาในโอเพนซอร์ส

เมือเวลาผ่านไปความศรัทธาและความเชือถือในผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส จะเพิมมากขึน

ผูเรียนก็จะเริมกระบวนการในการหาความรูเกียวกับผลิตภัณฑ์และชุมชนโอเพนซอร์ส ด้วยตนเอง

ผลทีตามมาก็คอผูเรียนมีความศรัทธาต่อผลิตภัณฑ์และชุมชนโอเพนซอร์ส รวมถึงวิถแบบโอเพนซอร์ส เพิมมากขึน

4.2.3

ขันตอนการตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ในระหว่างขันตอนนี

ผูเรียนจะต้องต่อสูเพือรักษาศรัทธาต่อโอเพนซอร์ส ทีเกิดขึนแล้ว ท่ามกลางสภาวะแวดล้อมในระบบการศึกษาไทย

ล้วนเป็นผลิตภัณฑ์ยอดนิยม ทีอยูฝายตรงข้ามกับโอเพนซอร์ส สถานการณ์ภายใต้ภาวะแวดล้อมแบบนี

ส่งผลให้ผเรียนจะต้องเรียนรูการใช้งานผลิตภัณฑ์ทอยูฝายตรงข้ามกับผลิตภัณฑ์ทผเรียนศรัทธาด้วย

ผลจากการทีผเรียนมีความจ าเป็นทีจะต้องสร้างความคุนเคยต่อสภาวะแวดล้อมในระบบการศึกษาไทย

ส่งผลให้ผเรียนเกิดความคุนเคยในการใช้ผลิตภัณฑ์ทอยูฝายตรงข้ามกับผลิตภัณฑ์ทพวกเขาให้ความศรัทธา

ในขันตอนนีแรงเสริมทีจะสามารถยึดเหนียวความศรัทธาของผูเรียนทีมตอโอเพนซอร์ส

ไว้ได้ได้แก่กระบวนการกระตุนให้ผเรียนตระหนักอยูเสมอถึงแม้วาในขณะนันตัวผูเรียนเองก็กาลังถูกครอบง าอยู

ในขณะทีผเรียนรูสกได้วาตนเองอยูในระหว่างการรอบง า ความรูสกนีจะน าไปสูความรูสกกดดัน

ความรูสกนีสามารถถูกใช้เป็นแรงบันดาลใจให้ผเรียนลุกขึนต่อสูกบสิงทีเข้ามาครอบง าตนเอง

อย่างไรก็ตามการทีผถกครอบง าจะรุกขึนต่อต้านอ านาจครอบง านัน ย่อมต้องการก าลังใจ

ความส าเร็จทีพสจน์แล้วของชุมชนโอเพนซอร์ส หลายแห่ง สามารถถูกน าไปใช้เป็นแรงบันดาลใจในการต่อสูการครอบง าจากผลิตภัณฑ์ทอยูฝายตรงข้ามกับโอเพนซอร์ส แรงบันดาลใจทีเห็นได้ชดของชุมชนโอเพนซอร์ส ทีผเรียนสามารถหยิบยกมาเป็นตัวอย่าง ย่อมท าให้ผเรียนเห็นทางแห่งชัยชนะ

จะเห็นได้วาแรงใจจากชุมชนโอเพนซอร์ส

เป็นการเสริมบรรยากาศทีเอืออ านวยต่อการขจัดอ านาจครอบง าออกไป และตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส บรรยากาศทีเอืออ านวยต่อการต่อสูน

สามารถเพิมขึนได้ดวยการส่งเสริมสนับสนุนอย่างจริงจังโดยบุคคลหรือองค์กรทีเกียวข้อง

กระบวนการและเหตุปจจัยต่างๆ ทีกล่าวถึงนี สามารถส่งผลในการทีผเรียน ตกลงใจ และตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

โดยอาจเริมต้นด้วยการเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเฉือยชา หรือเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม

จะขึนอยูกบก าลังแห่งความศรัทธาทีผใช้โอเพนซอร์ส มีให้กบชุมชนโอเพนซอร์ส

ประกอบกับความสามารถส่วนตัวของผูใช้โอเพนซอร์ส นัน

4.2.4 ทีมสวนร่วม

ขันตอนการถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ภายใต้สภาวะแวดล้อมทีเป็นซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้เกือบทังหมด

ขันตอนนีเป็นกระบวนการการจัดความรูทเกิดขึนในชุมชนโอเพนซอร์ส ผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมมีหลายระดับ และถูกแยกออกเป็นสองกลุม ได้แก่กลุมผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม แต่ไม่ใช่นกพัฒนาโอเพนซอร์ส กับผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมและเป็นนักพัฒนาโอเพนซอร์สด้วย

กิจกรรมทีเกิดขึนในกลุมผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม แต่ไม่ใช่นกพัฒนาโอเพนซอร์ส ทีสาคัญได้แก่ การรายงานข้อผิดพลาด (Bug)

ของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

ทีพวกเขาค้นพบกลับไปยังชุมชนโอเพนซอร์ส

การรายงานข้อผิดพลาดนีเป็นกิจกรรมส าคัญและเป็นประโยชน์ตอชุมชนโอเพนซอร์ส มาก

เป็นการถ่ายทอดความรูจากผูใช้งานผลิตภัณฑ์ ซึงเกิดจากการทดลองหรือใช้งานจริง

ให้ผใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในระดับกลุมนักพัฒนา ได้มโอกาสในการน าความรูทได้รบการถ่ายทอดมาจากผูใช้โอเพนซอร์ส กลุมทีไม่ใช่นกพัฒนา

ไปใช้พจารณาปรับปรุงแก้ไขผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ให้มคณภาพสูงขึน มีบอยครังทีพบว่ารายงานข้อผิดพลาดนี ได้ถกประกาศไว้อย่างเปิดเผยบนเว็บไซต์ของชุมชน ทังนีเพือรอให้มผมาศึกษาและหาทางแก้ไขปัญหาทีนาเสนอไว้

ในบางโอกาสการรายงานข้อผิดพลาดไปสูผพฒนากระท าการผ่านทางเมลลิสต์ของชุมชน

นอกจากกิจกรรมการรายงานข้อผิดพลาดแล้ว ผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม ในกลุมทีไม่ใช่นกพัฒนา ยังมีกจกรรมเสนอแนะคุณสมบัตใหม่ของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ไปยังชุมชนโอเพนซอร์ส

โดยมีเจตนาเพือแนะน าให้นกพัฒนาโอเพนซอร์ส น าข้อเสนอแนะเหล่านันไปเพิมในผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส ซึงมีผลดีในการเพิมคุณสมบัตให้ผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

การถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม รูปแบบทีสาคัญอีกรูปแบบหนึง

ได้แก่การแปลเอกสารคูมอการใช้งานซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ให้เป็นภาษาท้องถิน

กิจกรรมนีจะช่วยแก้ปญหาเรืองทักษะในการใช้ภาษาอังกฤษของประชากร

ส าหรับผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วม ในกลุมของนักพัฒนา พวกเขานอกจากเป็นผูรวมกระบวนการการถ่ายทอดความรู ในทุกรูปแบบทังหมดทีกล่าวมาแล้ว

พวกเขายังมีรหัสโปรแกรมต้นฉบับของผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส อยูในมือ โดยปกติแล้วนักพัฒนาโอเพนซอร์ส จะแลกเปลียนความรูของพวกเขา ผ่านทางสัญลักษณ์ รหัสโปรแกรมต้นฉบับ ทีพวกเขาวางรวมกันไว้บนกรุ (Repository)

โปรแกรมต้นฉบับของชุมชน

รหัสโปรแกรมต้นฉบับในกรุเหล่านีถกใช้เป็นสือในการพัฒนาผลิตภัณฑ์รวมกัน เป็นการถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ทีมสวนร่วมด้วยการช่วยกันท างานผ่านโปรแกรมต้นฉบับบนกรุของชุมชนโอเพนซอร์ส

ส าหรับการติดต่อสือสารกันระหว่างนักพัฒนาโอเพนซอร์ส ในปัจจุบนส่วนใหญ่ยงคงติดต่อสือสารกันทางเมลลิสต์

ผลงานและความส าเร็จของสมาชิกหลักของชุมชนโอเพนซอร์ส

จะถูกยึดถือเป็นแบบอย่างของการถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ถึงแม้วาสภาพแวดล้อมเกือบทังหมดจะเป็นซอฟต์แวร์ให้สทธิการใช้

แต่สภาวะแวดล้อมแบบนีไม่ได้เป็นอุปสรรคในการถ่ายทอดความเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ผูมสวนร่วมได้ ด้วยเหตุผลทีผใช้โอเพนซอร์ส

เหล่านีมความเข้าใจและศรัทธาในโอเพนซอร์ส ไปแล้ว

4.2.5

ขันตอนการตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพด้านโอเ

พนซอร์ส หรือเป็นอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส ตลอดไป การด ารงอยูได้ของชุมชนโอเพนซอร์ส ต่างๆ

ผูทชนชอบยังสามารถรักษาชีวตของพวกเขาไว้ได้ พร้อมๆ กับการรักษาเกียรติยศของพวกเขาไว้ได้อย่างมันคง

เป็นการพิสจน์วา วัตถุโอเพนซอร์ส (Open Source Object) ยังสามารถยึดถือเป็นหลักได้ วัตถุโอเพนซอร์ส ทีกล่าวถึงนี มีความหมายรวมถึง คนโอเพนซอร์ส ชุมชนโอเพนซอร์ส ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส แหล่งให้บริการโอเพนซอร์ส และองค์กรสนับสนุนโอเพนซอร์ส ด้วย ความมันคงของวัตถุโอเพนซอร์ส

ทีกล่าวถึงนีมผลต่อการตัดสินใจของผูใช้โอเพนซอร์ส ในการตัดสินใจเลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือสมัครใจเป็นอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส ตลอดไป

ในการตัดสินใจเลือกแนวทางชีวตบนวิถโอเพนซอร์ส ผูใช้โอเพนซอร์ส

จะปฏิสงสรรค์กบตนเองเพือหาเหตุผลในการด ารงอยูกบชุมชนโอเพนซอร์ส ต่อไป เหตุผลหนึงคือเหตุผลทางเศรษฐกิจ

ความมันคงทางเศรษฐกิจเป็นเหตุผลส าคัญทีจะท าให้บคคลอยูรวมกับชุมชนโอเพนซอร์ส ต่อไป

จากความจริงทีปรากฏเห็นชัดอยูแล้ว พบว่าโอเพนซอร์ส สามารถใช้ประกอบอาชีพได้ โดยพบว่าอาชีพด้านโอเพนซอร์ส ไม่ได้ดอยไปจากอาชีพอืนเลย

ผูใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส

นอกจากจะให้ความส าคัญกับเสรีภาพเป็นพิเศษแล้ว พวกเขายังให้ความส าคัญกับคุณธรรมจริยธรรมด้วย คุณธรรมจริยธรรมทีเห็นเด่นชัดในชุมชนโอเพนซอร์ส ได้แก่การเคารพในสิทธิซงกันและกัน ผูซงยึดมันในคุณธรรมจริยธรรม

ไม่ตองการให้เกิดการครอบง าผ่านทางเทคโนโลยีสารสนเทศในสังคม จะยังคงอยูกบชุมชนโอเพนซอร์ส เพืออาสาสมัครช่วยเหลือสังคมโอเพนซอร์ส ให้ยนหยัดต่อสูภยสังคมนีตอไป

กล่าวอีกนัยหนึงว่าการทีพวกเขายืนหยัดอยูในสังคมโอเพนซอร์ส

ต่อไป ในลักษณะของอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส ก็เพราะว่าพวกเขายึดเอาความรับผิดชอบต่อสังคมเป็นหลักชีวต

บทที 3 วิธดาเนินการวิจย

การวิจยครังนีตองการศึกษาเงือนไขทีนาไปสูการเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

เพือค้นหากระบวนการในการกล่อมเกลาผูเรียนให้เป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ทีเหมาะสม

วิธการในการให้ความหมายของการกระท าในขันตอนต่างๆ เริมต้นจากการได้รจกกับโอเพนซอร์ส การได้ใช้ผลิตภัณฑ์โอเพนซอร์ส

การได้โอกาสในการมีสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส

การพัฒนาขีดความสามารถของตนเองในระหว่างการมีสวนร่วมในชุมชนโอเพนซอร์ส

กระบวนการและเหตุปจจัยแวดล้อมในการสร้างศรัทธาในโอเพนซอร์ส ด้วยตนเอง

กระบวนการถ่ายทอดความเป็นคนของโอเพนซอร์ส ของชุมชนโอเพนซอร์ส

สภาวะแวดล้อมหรือเหตุปจจัยทีเป็นแรงเสริมหรือเป็นอุปสรรคบันทอนต่อการตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

ตลอดจนเหตุปจจัยทีเอือต่อการด ารงอยูในสังคมโอเพนซอร์ส ต่อไปของผูใช้โอเพนซอร์ส

การศึกษาครังนีเป็นการศึกษากระบวนการกล่อมเกลาทางสังคม ในมุมมองของนักปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์

ในตอนต่อไปนีจะกล่าวถึงวิธการศึกษา กลุมประชากรวิจย และวิธการเลือกบุคคลผูให้ขอมูล คามล าดับดังนี

วิธการศึกษา

วิธการทีผวจยใช้ในการศึกษากระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส เป็นวิธการศึกษาในเชิงคุณภาพ

ซึงได้รบอิทธิพลจากแนวคิดของส านักปฏิกรรมสัญลักษณ์นยม ทีใช้วธการศึกษาแบบธรรมชาติ

ด้วยการสังเกตพฤติกรรมของผูเรียนทีเกิดขึน

ภายใต้บรรยากาศของการเรียนการสอนโดยปกติของผูวจย แล้วน าผลการสังเกตมาวิเคราะห์รวมกับข้อมูลทีผวจยใช้วธการส่งค าถามผ่านทางอีเมลให้ผเชียวชาญด้านโอเพนซอร์ส

โดยยึดหลักวิธการศึกษาในเชิงคุณภาพร่วมกับหลักการของกระบวนการกล่อมเกลาทางสังคมในแนวทางของนักปฏิสมพันธ์ทางสัญลักษณ์ ดังนี

1. ความเป็นจริงทางสังคมทีรสก และเข้าใจได้ เป็นผลผลิตทางสังคม

บุคคลทีรวมปฏิสงสรรค์ดวยนันได้รวมกันก่อให้เกิด ให้ความหมาย ก าหนดคุณค่า และสร้างค านิยาม ต่อสถานการณ์นน

2. มนุษย์นน มีความสามารถในการคิด ซึงหล่อหลอมขึนมา ด้วยการปฏิสมพันธ์ทางสังคม

โดยจะเรียนรูเกียวกับความหมายและสัญลักษณ์ทจะท าให้มนุษ

ย์เกิดความสามารถในการคิดได้เอง

รวมทังมีความสามารถในการปรับเปลียนพฤติกรรมของตนเอง 3. มนุษย์จะตีความตามสถานการณ์

และมีความสามารถในการใช้ผลซึงได้มาจากการตีความ ไปแก้ไข เปลียนแปลง หรือยกเลิก

ความหมายและสัญลักษณ์ทใช้ในการกระท าและปฏิสมพันธ์ 4. มนุษย์มความสามารถในการปฏิสมพันธ์กบตัวเอง เพือส ารวจความเป็นไปได้ของการกระท า ตระหนักถึงผลดีและผลเสียทีเกิดขึน แล้วจึงเลือกทีจะกระท าลงไป

ทังนีอาจมีการแก้ไขเปลียนแปลงและยกเลิก

ความหมายและสัญลักษณ์ทใช้ในการกระท าและปฏิสมพันธ์ 5. กลุมสังคมชุมชนต่างๆ เกิดจากแบบแผนต่างๆ ของการตอบโต้ระหว่างการกระท าและปฏิสมพันธ์ ภายใต้แนวคิดนี

โลกทางสังคมของมนุษย์ไม่ได้ประกอบด้วยวัตถุทมความหมายในตัวของวัตถุนน

แต่ความหมายของวัตถุขนอยูกบการกระท าของมนุษย์ทมตอวัตถุเหล่านัน ประสบการณ์ของมนุษย์

ส่งผลให้กระบวนการของการให้นยามวัตถุทงหลายเปลียนแปลง ก่อให้เกิดวัตถุดงกล่าวมีการเปลียนแปลงนิยามใหม่

ตามทิศทางของกระบวนการการให้นยามวัตถุทเปลียนแปลงไป

ในการได้มาซึงข้อมูลผูวจยได้ใช้แนวค าถาม

ทีออกแบบเพือให้ได้มาซึงค าตอบตามกรอบความคิดในการวิจย โดยเน้นทีขนตอนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

โดยออกแบบให้สอดคล้องกับสถานะของผูตอบค าถาม ดังชุดค าถามต่อไปนี

เป็นชุดค าถามส าหรับผูตอบทีเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ในระดับทีเรียกได้วาเป็นผูเชียวชาญ และสามารถด ารงอยูในสังคมโอเพนซอร์ส ด้วยการประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือเป็นอาสาสมัครในชุมชนโอเพนซอร์ส

ชุดค าถามค าถามทีใช้จะมีแนวลักษณะของค าถาม ดังต่อไปนี 1. ขันตอนการได้รบรูการด ารงอยูของโอเพนซอร์ส ตังแต่เมือไร ในขณะนันมีความรูสกต่อโอเพนซอร์ส อย่างไร มีปจจัยใดบ้าง เท่าทีจาได้ ในขณะนัน

ได้ชวยให้เกิดความตระหนักในโอเพนซอร์ส และภายใต้ระบบการศึกษาทีได้รบในขณะนัน

มีเหตุการณ์ใดทีชวยให้เกิดความตระหนักถึงความส าคัญของโอเพนซอร์ส

2. ในระหว่างช่วงเวลาทีผตอบค าถาม จะมีความศรัทธาในโอเพนซอร์ส

มีอะไรบ้างทีผตอบค าถามได้ปฏิสงสรรค์กบตนเอง แล้วท าให้ผตอบค าถามเกิดความศรัทธาในโอเพนซอร์ส 3. เมือย้อนเวลากลับไปในขณะทีผตอบค าถาม จะตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส

มีปจจัยใดทีเป็นแรงเสริมการตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส และมีปจจัยใดทีทาให้ผตอบค าถามมีความรูสกบันทอน อย่างไรก็ตามในทีสดผูตอบค าถามก็ได้กลายเป็นผูใช้โอเพนซ

อร์ส แล้ว มีสงใดทีชวยให้ผตอบค าถาม ได้รบชัยชนะตรงนี และกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มาจนถึงทุกวันนี 4. ในระหว่างช่วงเวลาทีผตอบค าถาม เข้าสูสงคมโอเพนซอร์ส มาจนถึงทุกวันนี

คงเป็นทียอมรับกันว่าผูตอบค าถามมีความรูเพิมขึน จากการใช้ชวตอยูในสังคมโอเพนซอร์ส ขอทราบความคิดเห็นจากผูตอบค าถามว่า ในสังคมโอเพนซอร์ส

มีกระบวนการในการถ่ายทอดความเป็นคนของโอเพนซอร์ส กันอย่างไร และด้วยวิธใด 5. ตังแต่ผตอบค าถาม ได้เลือกตัดสินใจ เลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส

หรือเป็นอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส มาจนถึงทุกวันนี ผูตอบค าถามคิดว่ามีปจจัยใดบ้างทีเอือต่อการด ารงอยูในสังคมโอเพนซอร์ส นี

ด้วยถือได้วาผูตอบค าถามได้ยนหยัดอยูกบสังคมโอเพนซอร์ส อย่างถาวรแล้ว

ส าหรับวิธการเพือให้ได้มาซึงค าตอบ ตามแนวค าถามเหล่านี ผูวจยได้อาศัยสถานะของผูวจยเอง

ในการเป็นผูสอนทีเน้นสนับสนุนโอเพนซอร์ส มาเป็นเวลายาวนาน และฐานะในสมาคมสมาพันธ์โอเพนซอร์ส แห่งประเทศไทย ทีผวจยมีความสัมพันธ์กบสมาคมฯ อย่างลึกซึง ท าให้ผวจยได้รบความสะดวกในการเก็บรวบรวมข้อมูล โดยใช้วธการทีหลากหลาย แต่โดยปกติแล้ว

ผูวจยจะใช้โทรศัพท์สนทนากับผูทคาดหมายให้เป็นผูตอบค าถาม

ก่อน

โดยประเด็นทีใช้ในการสนทนาจะเกียวเนืองกับกรรมวิธในการพัฒนาคนด้านโอเพนซอร์ส

ผูวจยจะใช้โอกาศในการสนทนานีอธิบายความหมายของค าถาม ให้ผตอบค าถามเข้าใจก่อน

กิจกรรมในส่วนนีมความจ าเป็นต้องท า เพือท าให้ผตอบค าถาม มีความชันเจนต่อประเด็นค าถามก่อน

หลังจากนันผูวจย จะพัฒนาชุดค าถาม ตามแนวลักษณะค าถามทีกาหนดไว้ขางต้น ให้เหมาะสมกับผูตอบค าถามแต่ละคน

เนืองจากผูวจยรูจกกับผูตอบค าถามเป็นส่วนใหญ่ดงนันการออกแบบค าถามให้มความเหมาะสมกับผูตอบค าถามแต่ละราย อยูในวิสยทีสามารถกระท าได้

ในการถามค าถามแต่ละครัง

ผูวจยไม่ได้คาดหวังค าตอบทีตรงกับค าถามทังหมดจากผูตอบค าถาม ผูวจยเพียงแต่ตองการใช้คาตอบมาสังเคราะห์ และวิเคาะห์หาค าตอบทีตองการ

แต่สงทีผวจยคาดหวังทีจะได้จากผูตอบค าถามกลับเป็นค าตอบบางประการทีผวจยไม่ได้ตงค าถามไว้โดยตรง แต่เป็นค าตอบทีเป็นประโยชน์ ทีผวจยพึงน าไปปรับปรุงแบบค าถาม เพือทีจะได้คาตอบทีเป็นประโยชน์เหล่านัน จากผูตอบค าถามรายถัดไปด้วย

โดยปกติผวจยจะส่งค าถามให้ผตอบค าถามผ่านทางอีเมล โดยผูตอบค าถามมักจะตอบค าถามกลับมาทางอีเมลเช่นกัน

อย่างไรก็ตามผูตอบค าถามบางรายได้แนะน าแหล่งข้อมูลเพิมเติมทีจะช่วยให้คาตอบของเขามีความชัดเจนยิงขึน

อย่างไรก็ตาม ก่อนการเก็บรวบรวมข้อมูล ผูวจยได้ทดสอบแนวค าถามกับผูใช้โอเพนซอร์ส ในระดับผูเชียวชาญด้านโอเพนซอร์ส บางท่านบ้างแล้ว ในทีนจะขอน าเสนอตัวอย่างผลการตอบแบบสอบถามสักสองรายดังนี

1. คุณก าธร ไกรรักษ์ ผูใช้โอเพนซอร์ส ในระดับผูเชียวชาญ คนหนึงในสายตาของผูวจย ได้ให้ขอมูล ต่องานวิจยนี ด้วยการตอบแบบสอบถามทางอีเมล ไว้ดงนี

“เรียน คุณก าธร ครับ ตามทีได้คยกันทางโทรศัพท์ เรืองงานวิจย เรืองคนโอเพนซอร์ส ต้องขอบคุณมากในข้อคิดเห็นทีมประโยชน์ตลอดมา อย่างไรก็ตามผมขอรบกวนอีกดังต่อไปดังนี ก) ขอประวัตคร่าวของคุณก าธร เน้นทีเกียวกับโอเพนซอร์ส เป็นความเรียงโดยสรุปก็ได้ เพือทีจะเอามาเขียนว่า คุณก าธร มีความสัมพันธ์อะไรกับโอเพนซอร์ส ตัวผมเองคิดว่าเป็นผูใช้โอเพนซอร์สมากกว่าจะเป็นคนพัฒนา คือสามารถน าเอาโอเพนซอร์สต่างๆ มาประยุกต์ใช้กบงานต่างๆ มากกว่าทีจะเป็นคนเข้าไปร่วมท างาน ซึงทีจริงอย่างหลังก็มบางแต่นอยมากๆ ส่วนใหญ่เป็นงานแปล และการแจ้งบักต่างๆ แต่กเป็นผูใช้ทคอนข้างเหนียวแน่น คือใช้แทบจะ 100% มาเป็นเวลาเกือบ 10 ปีแล้ว (ก่อนนันอาจจะ 50/50) ชีวตประจ าวันก็ใช้บนลินกซ์เดสก์ทอปตลอด เซิรฟเวอร์ทดแลรับผิดชอบก็ใช้ลนกซ์ทงหมด รวมถึงเครืองมือต่างๆ บนเซิรฟเวอร์กโอเพนซอร์สล้วนๆ การพัฒนาเว็บไซต์กเลือกใช้แต่ตวทีเป็นโอเพนซอร์ส เช่น drupal, wordpress, ฯลฯ โครงการต่างๆ ทีรวมท า จึงมักจะเป็นการเข้าไปใช้เครืองมือทีเป็นโอเพนซอร์สท างาน เช่น ออกแบบและเขียนสคริปต์สาหรับตัดต่อและแปลงข้อมูลวิดโอการศึกษาจ านวนมากๆ เหตุผลทีใช้โอเพนซอร์สทีสาคัญคือ มันเป็นเครืองมือทีดพอ หรืออาจจะดีกว่าซอฟต์แวร์ proprietary เสียอีก เช่นกรณีแปลงข้อมูลวิดโอจ านวนมากๆ นีผมนึกไม่ออกเลยว่าถ้าไม่เขียนเชลล์สคริปต์และใช้เครืองมือต่างๆ ทีเป็นโอเพนซอร์สเช่น mencoder แล้ว จะท าได้อย่างไร ข) ขันตอนในการกลายเป็นคนโอเพนซอร์ส ของคุณก าธร เป็นอย่างไร ขอย้อนถามกลับถึงอดีตด้วย สิงทีสนใจไม่ใช่เหตุการณ์ในขณะนัน แต่จะเป็นความรูสกทียงคงจ าได้อยู ดังนี 1) คุณก าธรได้รบรูการด ารงอยูของโอเพนซอร์ส ตังแต่เมือไร เท่าทีจาได้ในขณะนันคุณก าธร มีความรูสกต่อโอเพนซอร์ส อย่างไร มีปจจัยใดบ้าง เท่าทีจาได้ ได้สร้างความตระหนักถึงโอเพนซอร์ส ในขณะนัน ในระบบการศึกษาทีคณก าธรได้รบในขณะนัน มีเหตุการณ์ใดทีชวยให้คณก าธร ตระหนักถึงความส าคัญของโอเพนซอร์ส การได้รจก ผมได้รบรูถง keyword ทีเกียวข้องกับโอเพนซอร์สเมือตอนปี 2539 ก าลังศึกษาในชันปีท 1 ของภาควิชาวิทยาการคอมพิวเตอร์ ม.ขอนแก่น โดยเพือนผมคือ อ.กิตติ เธียรธโนปจัย (kitt@gear.kku.ac.th) ได้กล่าวถึงและโชว์ให้ดระบบปฏิบตการลินกซ์ ระบบเอ๊กซ์วนโดว์ (โดยการโชว์การคอนฟิกให้เข้าโหมดกราฟิกได้ และรันแอพลิเคชันจากเครืองเซิรฟเวอร์ให้หน้าจอมาโผล่ทเครือง แกเอง แต่ตอนนันยังไม่มพวก Desktop Environment ใดๆ ยังเป็นแค่ Window Manager ง่ายๆ ) และค าว่า GNU ซึงในตอนแรกนันผมยังไม่ได้เข้าใจลึกซึงกับมันนัก ความคิดส่วนตัวตอนนันคือความยุงยากในติดตัง ตังค่า และใช้งาน คงยังไม่สามารถใช้งานได้จริง ซึงในขณะนัน Windows 95 ก าลังออกมาไม่นานและก าลังดังมากๆ ดูทนสมัย และถูกใจผูใช้รวมทังผมเองมาก แต่อย่างไรก็ตาม ตอนนันผมเริมตระหนักถึงการมีอยูของระบบปฏิบตการอืน ทีฟรี คล้ายยูนกซ์ ทีชอลินกซ์แล้ว และทราบว่ามันสามารถติดตังได้บนเครืองพีซธรรมดาได้ ไม่ใช่ตอง telnet เข้าไปใช้งานเหมือนยูนกซ์อนๆ การได้ใช้ การเรียนในชันปีท 1 ส่วนมากเป็นวิชาทัวๆ ไป มีวชาเกียวกับคอมพิวเตอร์ราวๆ 2-3 วิชา เป็นเพียงการปูพนทัวๆ ไป การเรียนรูเกียวกับคอมพิวเตอร์จงมันอยูบนระบบปฏิบตการวิ นโดวส์ 95 เป็นหลัก แต่ตอนนันได้รบ account ส าหรับให้เข้าไปใช้บริการระบบ Unix ได้แล้ว ส่วนใหญ่คอเข้าไปใช้ระบบเมล และได้ฝกใช้ shell ซึงตอนนันต้องรอเข้าไปใช้บริการห้องแล็บเท่านันจึงจะได้ใช้ จนกระทังปีตอมาอยูป 2 จึงคิดจะอยากมี Unix ใส่ในเครืองตัวเองบ้าง (เครือง AMD 486DX4-100) ส ารวจดูตามอินเทอร์เน็ตทราบว่า Red Hat มาแรง จึงได้ลองดาวน์โหลดไฟล์ iso มา (น่าจะเป็นรุน 4.x) แล้วไปขอ write กับเครืองของเพือนรุนพีททางานอยูคณะพยาบาล เพือเอามาติดตังทีเครือง การติดตังผ่านไปด้วยดี ความรูสกแรกคือการได้ดตอนบูตแล้วมี message เยอะๆ และล็อกอินเป็น root เองนีมนสุดยอดมาก ตอนนันยังใช้แต่ text mode พยายามเข้าไปศึกษาการตังค่าต่างๆ แต่เนืองจาก Red Hat มันติดตังทุกอย่างมาพร้อมหมดแล้ว เลยเริมไม่ถกว่าควรเริมตรงไหนดี ไม่รดวยซ้าว่ามันลงอะไรให้บาง โปรแกรมทีเป็นไบนารีมอยูเป็นพันๆ ใช้งานไม่เป็น เลยหยุดใช้งานไปพักหนึง ต่อมา (น่าจะประมาณเทอม 2 ของชันปีท 2 ประมาณปลายปี 2540 - ต้นปี 2541) ได้ทราบว่านอกจากลินกซ์แล้วยังมีระบบปฏิบตการแบบยูนกซ์ทสามารถ ติดตังบนพีซได้อกคือ FreeBSD ซึงสืบสายจากยูนกซ์แท้ๆ ตอนนีเริมเข้าไปในกลุม usenet th.pubnet.unix และ th.pubnet.linux ลองถามในกลุมแรกดูวาน่าใช้ไหม ก็มคนยืนยันว่าน่าใช้ คราวนีผมเตรียมตัวค่อนข้างดีคอเข้าไปศึกษาจากเว็บ www.freebsd.org ซึงพบว่าระบบเอกสารต่างๆ ดีมาก เป็นชุมชนใหญ่ มีเว็บดังๆ (ขณะนัน) ใช้ FreeBSD เป็นตัวอย่าง เช่น Yahoo!, Hotmail เป็นต้น จึงตัดสินใจดาวน์โหลดมา write ลง CD และติดตัง ขันตอนการติดตังยากและประหลาดกว่า Red Hat อยูบาง แต่กตดตังได้ และพบว่าสามารถเลือกติดตังแพกเกจได้ละเอียดกว่า ดังนันตอนแรกเลยจึงติดตังเฉพาะ minimal system แล้วค่อยๆ ติดตังแพกเกจเพิมจากซีด (ขณะนันเครืองส่วนตัวไม่ได้ตออินเทอร์เน็ตใดๆ) ซึงการติดตังก็มการแบ่งเป็นหมวดหมูเป็นอย่างดี โดยขณะนันก าลังเรียนวิชา database ตอนเรียนจะใช้ Oracle บน Sun Server ซึงก็ตองรอใช้งานในห้องแล็บเท่านันเช่นกัน ดังนันจึงลองเปิดหาโปรแกรมจากหมวด database พบว่ามีโปรแกรมชือ MySQL จึงได้ตดตังและศึกษาการใช้งาน พบว่าน ามาใช้ฝกฝนเรียนรูเรืองฐานข้อมูลนอกเวลาเรียนได้ดทเดียว และได้นา FreeBSD + MySQL ไปติดตังให้เพือน 3-4 คนได้เรียนรูฐานข้อมูลอีกด้วย การได้คอยๆ ลงโปรแกรมทีละตัวสองตัวผ่านระบบจัดการแพกเกจท าให้คอยๆ เรียนรูได้เป็นอย่างดี แพกเกจทีมเยอะมาก ท าให้รสกตืนตาตืนใจจนถึงกับเรียกได้วาหมกมุนอยูกบ FreeBSD จนแทบไม่ได้รบตไปใช้วนโดวส์ไปนานเลยทีเดียว มีสงทีทาให้ประทับใจเช่น บนวินโดวส์นนเมือเลือก โปรแกรมเล่นไฟล์ MP3 ทีดทสดก็ไม่สามารถเล่น MP3 บนเครืองได้อย่างราบรืน มีสะดุดเป็นระยะ แต่เมือใช้โปรแกรม mpg123 เป็น command line เล่นเพลงเดียวกันบน FreeBSD พบว่าเล่นได้ดมาก และระบบมีความเสถียรดีมาก ไม่เคยแฮงก์เลยแม้วาจะใช้งานติดต่อกันนานๆ และได้ลองใช้งานระบบกราฟิกส์ซงหลัง จากลองเล่น window manager หลายๆ ตัว พบว่าติดใจ WindowMaker และใช้ในช่วงนันค่อนข้างยาวนาน แต่ระบบ GUI มักจะใช้เพือให้เปิด Xterm ได้พร้อมๆ กันหลายๆ หน้าต่างมากกว่าจะใช้โปรแกรม GUI ในช่วงแรกนีผมยังไม่ได้เข้าใจถึงค าว่าโอเพนซอร์ส คล้ายกับว่าตอนนันยังไม่พดค านีกน แต่ทจริงมีคาว่า Free Software, GNU, GPL แต่ไม่ได้สนใจมากนัก แต่ไปสนใจเรืองความรูและเทคโนโลยีมากกว่า ยิงมีกลุม th.pubnet.linux ยิงรูจกคนเยอะ อ่านเยอะ ได้ความรูใหม่ๆ เยอะ ไปช่วยตอบค าถามบ้างเท่าทีชวยได้ ส่วนกลุม th.pubnet.unix ไม่คอยมีคนเข้าไปคุยกัน ตอนหลังมีเว็บ http://linux.thai.net/ อีกยิงมีชมชนใหญ่ขน เข้าไปแตะซอร์สโค้ด MySQL ทีเป็นแพกเกจนัน ยังไม่สามารถเรียงล าดับภาษาไทยได้ แต่มคนไทยคือ อ.พฤษภ์ บุญมา ที มช. ได้ contribute code ส าหรับเรียงล าดับค าไทยเข้าไปไว้แล้ว จึงจ าเป็นต้องคอมไพล์เองเพือให้ได้คณสมบัตนมา พบว่าจริงๆ มันง่ายมาก เครืองมือในการช่วย build บนยูนกซ์นนท าไว้ดมาก อีกอันทีได้ลองคอมไพล์คอ kernel ของ FreeBSD ซึงได้เข้าไปปรับคอนฟิกและคอมไพล์ ใหม่ให้เล็กลง และเร็วขึน จนกระทังคอมไพล์ทงระบบ หรือทีชมชน FreeBSD เรียกว่า make world เพราะเวลาสังต้องสังอย่างนันจริงๆ เรียกว่าคอมไพล์กนข้ามคืนกันเลยทีเดียว สิงทีได้เรียนรูคอระบบ FreeBSD มันแบ่งเป็นส่วนๆ ย่อยๆ หลายๆ ส่วนประกอบกัน เรามีอสระทีจะเลือกประกอบเป็นสิงทีเราต้องการได้ ตอนหลังเริมพอใจกับค าว่า \"อิสระ\" มากขึน เข้าสูโลกของเซิรฟเวอร์ ได้ศกษาระบบเซิรฟเวอร์ตางๆ ด้วยตัวเองบ้างแล้ว แต่มาเข้มข้นจริงๆ ตอนขึนปี 3 ทีได้เรียนวิชา Network Operating System เพราะได้ใช้ FreeBSD บนระบบเน็ตเวิรคจริง ได้เซ็ตระบบเน็ตเวิรค ติดตังและคอนฟิกเซิรฟเวอร์แบบต่างๆ และอีกครังหนึงคือตอนทีเรียนวิชา Unix ซึงมีการท าโครงงานย่อยด้วย โดยผมและคูโปรเจคต์เลือกขอเป็นผูตดตังและบริหารจัดการระบบเซิรฟเวอร์ โดยให้เพือนๆ ทีสวนใหญ่เลือกท า web programming มาเป็นผูใช้อกที ช่วงนีมโอกาสได้ลองศึกษา Windows NT Server ไปด้วย แต่ความคิดส่วนตัวตอนนันคือ มันยังเทียบกับ FreeBSD ไม่ได้เลย ในด้านการศึกษานันไม่ได้สอนเรืองซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สตรงๆ แต่กมหลักการพืนฐานทีนามาประยุกต์ได้ และหลายๆ วิชาสามารถน าความรูจากการได้ศกษาและใช้งานซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สไปประกอบให้เข้าใจมากขึนด้วย และคิดว่า การเรียนด้าน Computer Science และ Computer Engineering ควรใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สเป็นเครืองมือในการเรียนการสอนด้วย การได้เข้าร่วมกลุมใน th.pubnet.linux และเว็บ linux.thai.net ท าให้เริมได้รบแนวคิดเรืองปรัชญา Free Software ของ RMS มากขึน หลักๆ น่าจะได้จากคุณสัมพันธ์ และได้รบรูถงแนวคิด Open Source ตามนิยามของ Eric S. Raymond ได้เห็นพัฒนาการของซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สหลายๆ ตัว เห็นการเกิดของโครงการ Mozilla เห็นและได้ลองลินกซ์ดสทริบวชันหลายๆ ตัว เห็นเว็บไซต์สาหรับโฮสต์โครงการอย่าง sourceforge.net เห็นเทคโนโลยีพฒนาไป โดยมีซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สเป็นตัวผลักดัน ไม่วาจะเป็นเว็บ เว็บโปรแกรมมิง ภาษา PHP ชุดเครืองมืออย่าง LAMP 2) ในระหว่างช่วงเวลาทีคณก าธร จะมีความศรัทธาในโอเพนซอร์ส มีอะไรทีคณก าธรได้ปฏิสงสรรค์กบตนเอง แล้วท าให้คณก าธร เกิดความศรัทธาในโอเพนซอร์ส ถ้าในแง่ของตัวซอฟต์แวร์ ผมเชือมันกับโอเพนซอร์สซอฟต์แวร์เพราะเชือในความยังยืนของมัน เชือว่าการเปิดซอร์สให้เห็นมันปลอดภัยกว่าปิดซอร์ส เชือในชุมชนซึงประกอบไปด้วยนักพัฒนา และกลุมผูใช้ โดยผมได้รบประสบการณ์ดๆ ตอนทีเริมศึกษาการใช้งาน FreeBSD และซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สต่างๆ ใหม่ๆ สิงนีเองทีทาให้ผมเชือมันในการใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส ในแง่ปรัชญาของโอเพนซอร์ส ผมคิดว่าผมเห็นด้วยกับแนวทางของ Free Software มากกว่า Open Source ซึงอย่างหลังนันประนีประนอมกับระบบธุรกิจมากไป (เช่นกรณี OpenOffice.org, MySQL, OpenJDK ทีเปลียนเจ้าของทีกลนทีวาจะ มีชะตากรรมอย่างไร แม้วาจะมีสทธิ fork ได้กตาม) แต่ถาเอาแนวทางปฏิบตแล้ว บางที Free Software ก็เข้มเกิน ผมจึงเห็นคล้อยตาม Linus มากกว่าทีสนใจเทคโนโลยีเป็นหลัก และยืดหยุนให้ธรกิจได้ประโยชน์ดวย (แต่ไม่ให้ครอบง าโครงการ) โดยใช้ GPL เป็นเพียงเครืองมือหนึงเท่านัน โดยสิงทีมอทธิพลกับแนวคิดโอเพนซอร์สของผม คงจะเป็นบทความเรือง Cathedral and Bazaar 3) ย้อนกลับไปในขณะทีคณก าธรจะตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มีปจจัยใดทีเป็นแรงเสริมการตัดสินใจนัน ในขณะทีมปจจัยใดบ้างทีทาให้คณก าธรรูสกบันทอน อย่างไรก็ตามในทีสดคุณก าธร ก็เป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มีสงใดช่วยให้คณก าธรได้รบชัยชนะตรงนี และกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มาจนถึงทุกวันนี - ปัจจัยเสริมทีทาให้กลายเป็นผูใช้ซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สคือการอยากรูอยากเห็น อยากเรียนรู เป็นส าคัญครับ แต่การทีทาให้ยงคงใช้อยูอย่างมันคงทุกวันนีแม้วาจะมีอะไรใหม่ๆ มากมายให้อยากลอง เช่น Windows รุนใหม่ๆ, Mac OS X ก็คอผมพอใจกับความเป็นอิสระในการใช้งาน ไม่ผกติดผูกขาดกับอะไร และเห็นว่าสิงทีใช้อยูนนดี หรือดีกว่าด้วยซ้า - ส่วนสิงทีทาให้รสกบันทอนก าลังใจนันบอกได้เลยว่าไม่เคยมีเลยครับ ถือว่าผมโชคดีมาก ทีปจจัยแวดล้อมไม่มอะไรมาท าให้รสกอย่างนัน 4) ในระหว่างช่วงเวลาตังแต่คณก าธร เข้าสูสงคมโอเพนซอร์ส จนถึงทุกวันนี คุณก าธรได้รบความรูเพิมขึน อยากทราบว่าในสังคมโอเพนซอร์ส มีกระบวนการถ่ายทอดความเป็นคนของโอเพนซอร์ส กันอย่างไร และด้วยวิธใด - อย่างแรกผมมีเพือนสนิททีชวยชีทาง/เปิดโลกให้มองเห็นโลกของซอฟต์แวร์ทางเลือกแบบโอเพนซอร์ส - อีกอย่างคือ มีผทอทศตัวเผยแพร่ทงข่าวสาร ข้อมูล ความรูตางๆ สูชมชนและสาธารณะให้ผมได้ศกษาจ านวนมาก ทังไทยและอังกฤษ ซึงตอนนันมีแต่ตองเรียนรูดวยตนเองไม่มใครสอน ยิงปัจจุบนยิงมีแหล่งความรูมากขึนกว่าตอนนันมากมายนัก อยูทตวผูทสนใจศึกษาด้วยว่าตังใจจะศึกษาแค่ไหน - ผมเชือว่าการศึกษาทีดคอ การทีผเรียนได้ศกษาค้นคว้าด้วยตัวเอง โดยไม่ตองรอให้ใครมาเลคเชอร์ หรือยัดความรูใส่หว เพียงแต่เตรียมแหล่งข้อมูล หรือมีเครืองมือช่วยในการค้นคว้า ซึงปัจจุบนแหล่งความรูทเป็นภาษาอังกฤษมีเป็นจ านวนมาก ถ้าผูเรียนไม่ตดอุปสรรคด้านภาษา หรือมีการพัฒนาด้านความรูภาษาอังกฤษให้พอใช้ในการค้นคว้าได้ ก็จะได้เปรียบ ส่วนแหล่งข้อมูลทีเป็นภาษาไทยนันยังมีไม่มากนัก หลายอันก็ลาสมัยไปแล้ว 5) ตังแต่คณก าธรได้เลือกตัดสินใจ เลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือเป็นอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส จนถึงทุกวันนี มีปจจัยใดบ้างทีเอือต่อการด ารงอยูในสังคมนี ซึงถือได้วาคุณก าธรได้ยนหยัดอยูกบโอเพนซอร์ส อย่างถาวรแล้ว - องค์กรทีผมท างานด้วย มีนโยบายทีเป็นเชิงบวกกับโอเพนซอร์ส เช่นการเลิกใช้ Lotus Notes ซึงไม่สามารถใช้ได้บนลินกซ์ทาให้สามารถหยุดใช้วนโดวส์ได้อย่างเด็ดขาด หรือการเน้นพัฒนาระบบทีเป็น web-based ท าให้ไม่ตองติดกับ OS อย่างใดอย่างหนึงเท่านัน - การทีซอฟต์แวร์โอเพนซอร์สได้รบการยอมรับ โดยเฉพาะในด้านระบบเซิรฟเวอร์ ท าให้ผมเชือว่าคนทีศกษาเจาะลึกมาทางด้านนี จะไม่มวนตกงาน และมีแนวโน้มทีจะมีความต้องการมากขึนเรือยๆ - การได้รบการยอมรับจากสังคม แค่ถามีการพูดถึงโอเพนซอร์ส แล้วยังมีคนนึกถึงเนคเทคอยู ก็รสกภูมใจแล้ว ก าธร “ 2. คุณฌานิน เหลืองอิงคสุต ผูใช้โอเพนซอร์ส

ในระดับผูเชียวชาญ ทีเคยเป็นศิษย์ของผูวจย ได้ให้ขอมูล ต่องานวิจยนี ด้วยการตอบแบบสอบถามทางอีเมล ไว้ดงนี

“ก) ขอประวัตคร่าวของคุณฌานิน เน้นทีเกียวกับโอเพนซอร์ส เป็นความเรียงโดยสรุปก็ได้ เพือทีจะเอามาเขียนว่า คุณฌานิน มีความสัมพันธ์อะไรกับโอเพนซอร์ส ผมเริมทีจะท าความรูจกกับโอเพนซอร์สอย่างจริงจังเมือตอนทีเรียนอยูชนปีท 2 ทีภาควิชาวิทยาการคอมพิวเตอร์ คณะวิทยาศาสตร์มหาวิทยาลัยบูรพา โดยตอนนันผมเห็นว่าผลการเรียนตอนปี 1 ซึงมีแต่วชาพืนฐานซึงคนทีเรียนสายวิทยาศาสตร์ทกคนต้องเรียนนันผมไม่คอยจะดีซกเท่าไหร่ โดยเฉพาะวิชาคณิตศาสตร์ ผมเลยย้อนกลับมาคิดว่าถ้าเราเรียนจบแล้วด้วยเกรดเฉลียทีไม่มาก หากต้องจบออกไปแข่งขันกับคนอืนๆ ทีเรียนจบจากมหาวิทยาลัยดังๆ ในกรุงเทพฯ เราคงจะหางานท ายากกว่า ดังนันหากเราอยากโดดเด่นกว่าคนอืน เราต้องเพิมทักษะ และประสบการณ์ให้กบตัวเอง ห้องปฏิบตการวิจยบูรพาลีนกซ์ เป็นทางออกทีดทสดในตอนนันครับ เนืองจากตอนนันเราเห็นรุนพีทอยูในแล็บตอนนันทุกคนเก่งกันทุกคนเลยครับ เมือเข้าไปช่วยงานในแล็บบูรพาลีนกซ์แล้วนันได้มโอกาสเรียนรูเกียวกับเทคโนโลยีโอเพ่นซอร์สมากยิงขึนไม่วาจะเป็นการพัฒนาซอฟต์แวร์โอเพนซอร์ส การบริหารจัดการเครืองแม่ขายด้วยโอเพนซอร์ส และทุกๆ อย่างทีเกียวข้องกับโอเพ่นซอร์ส ยิงไปกว่านันได้มโอกาสน าความรูทพฒนาซอฟต์แวร์และระบบต่างๆ ไปพัฒนาในภาคธุรกิจ และหน่วยงานราชการต่างๆ ทีสนใจในโอเพนซอร์ส ซึงเป็นไปตามความคาดหวังทีตองการเพิมประสบการณ์ทมากกว่าทีจะได้จากในห้องเรียน นอกจากนันเมือถึงชันปีท 4 ได้รบค าแนะน าจากอาจารย์ธวัชชัย เอียมไพโรจน์ หัวหน้าโครงการวิจยบูรพาลีนกซ์ และอาจารย์ John Gatewood Ham ให้พฒนาลีนกซ์ LiveCD คือ ระบบปฏิบตการณ์ลนกซ์ทสามารถท างานได้โดยไม่ตองติดตังทีสนับสนุนการใช้งานภาษาไทยอย่างสมบูรณ์ โดยในขณะนันการใช้งานโอเพนซอร์สเริมแพร่หลายในประเทศไทยแต่ผใช้งานยังไม่กล้าทีจะติดตังใช้งานจริงบนเครือง จึงได้พฒนาลีนกซ์ LiveCD ขึนมาโดยให้ชอว่า Burapha miniLinux ซึงนับเป็นลีนกซ์ LiveCD ทีสนับสนุนการใช้งานภาษาไทยอย่างสมบูรณ์รายแรกของประเทศไทย เมือเรียนจบปริญญาตรีแล้วได้เข้าท างานทีศนย์ประสานงานการรักษาความปลอดภัยคอมพิวเตอร์ ประเทศไทย (ThaiCERT) ภายใต้ศนย์เทคโนโลยีอเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (NECTEC) ในต าแหน่ง เจ้าหน้าทีระบบคอมพิวเตอร์ ซึงได้นาความรูทเกียวกับโอเพนซอร์สมาประยุกต์ใช้รวมกับการรักษาความปลอดภัยคอมพิวเตอร์และระบบเครือข่าย (Computer and Network Security) โดยความรูจากเทคโนโลยีโอเพนซอร์สช่วยให้การท างานมีความง่ายขึนอย่างมาก เนืองจากเราสามารถเห็นซอร์สโค๊ด และสามารถปรับปรุงแก้ไขให้เหมาะสมกับงานของเราได้ หากเกิดปัญหาจากการใช้งานเราก็มเครือข่ายชุมชนผูใช้งานบนโลกออนไลน์คอยแลกเปลียนความรูและให้ความช่วยเหลือท าให้เราสามารถท างานได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยทีผานมาได้วจยเทคโนโลยีโอเพนซอร์สทีเกียงข้องกับการรักษาความปลอดภัย และงานวิจยได้ถกตีพมพ์ในงานประชุมและบทความวิชาการต่างๆ ทังระดับประเทศและระดับนานาชาติ โดยตัวอย่างผลงานวิจย มีดงนี  “Botnet Statistical Analysis Tool for Limited Resource Computer Emergency Response Team”, Fifth International Conference on IT Security Incident Management and IT Forensics, 2009. (IMF '09)  “A Computer Security and Incident Response Report System”, NECTEC Technical Journal, Vol VIII, No. 20, July - October 2008  “Secure Low-Cost Wireless LAN Infrastructure Based on Open Source Solutions”, 30th Electrical Engineering Conference (EECON’30).  “Network Perimeter Testing with Application Level Firewall: Case Study SquidCache”, National Conference in Computer and Information Technology (NCCIT2007). ปัจจุบน ผมท างานเป็นพนักงานบริษทเอกชน โดยท างานในส่วนงาน IT Network Security ซึงรับผิดชอบเกียวกับการตรวจสอบและการเสริมสร้างความปลอดภัยให้กบระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์ภายในองค์กร ก็ยงน าเครืองมือต่างๆ ทีเป็นโอเพนซอร์สมาใช้งานในการท าตรวจสอบไม่วาจะเป็นการท า Security Assessment หรือการท า Vulnerability Scanning เนืองจากเป็นทีใช้งานอย่างแพร่หลายและสามารถบริหารจัดการเครืองมือได้คล่องตัวกว่า และช่วยให้เราสามารถเห็นและวิเคราะห์ขอมูลทุกอย่างได้ดกว่า Commercial Software ทีเราจะดูได้เพียงแต่ขอมูลทีผานการวิเคราะห์มาแล้วเท่านัน ข) ขันตอนในการกลายเป็นคนโอเพนซอร์ส ของคุณฌานิน เป็นอย่างไร ขอย้อนถามกลับถึงอดีตด้วย สิงทีสนใจไม่ใช่เหตุการณ์ในขณะนัน แต่จะเป็นความรูสกทียงคงจ าได้อยู ดังนี 1) คุณฌานินได้รบรูการด ารงอยูของโอเพนซอร์ส ตังแต่เมือไร เท่าทีจาได้ในขณะนันคุณฌานิน มีความรูสกต่อโอเพนซอร์ส อย่างไร มีปจจัยใดบ้าง เท่าทีจาได้ ได้สร้างความตระหนักถึงโอเพนซอร์ส ในขณะนัน ในระบบการศึกษาทีคณฌานินได้รบในขณะนัน มีเหตุการณ์ใดทีชวยให้คณฌานิน ตระหนักถึงความส าคัญของโอเพนซอร์ส ความเปลียนแปลงของเทคโนโลยีในปัจจุบนนันท าให้ความสามารถของการเรียนรูโอเพนซอร์สลดลงไปเป็นอย่างมาก เนืองจากการพัฒนาซอฟต์แวร์ทมกจะใช้เครืองมือประเภทลากวาง อยากได้อะไรก็ลากวาง ทุกอย่างเป็น Visual ไปหมด ท าให้ทกษะของการพัฒนาซอฟต์แวร์ทงทีเป็นโอเพ่นซอร์สหรือไม่กตามลดน้อยลงไป รวมไปถึงขันตอนวิธ (algorithm) ทีชวยในการประมวลผลข้อมูลอย่างมีประสิทธิภาพก็มกจะถูกละเลย นีคอปัญหาทีพบจากนักศึกษาฝึกงานช่วงฤดูรอนจากหลายๆ สถาบัน ซึงชีให้เห็นว่าระบบการศึกษาปัจจุบนนันแตกต่างจากสมัยทีเรียนครับ ตอนนันไม่มเครืองมือทีเป็น visual ไม่มลากวาง อยากให้โปรแกรมแสดงผลอะไรต้องเขียน code ขึนเองทังหมด ต้องมา compile เอง debug เอง การเรียนรูแบบนียอมรับครับว่าค่อนข้างยาก แต่กคอยๆ ปลูกฝังการเป็นนักพัฒนา และการใช้งานโอเพนซอร์สโดยทีเราเองรวมถึงเพือนๆ ทีเรียนด้วยกันโดยไม่รตว ซึงเพือนๆ ทุกคนถึงแม้บอกไม่เก่งเรืองโอเพนซอร์สแต่กสามารถ install ระบบปฏิบตการณ์ลนกซ์ดสทริบวชันต่างๆ สามารถใช้งาน vi editor ได้ สามารถคอนฟิกเซิรฟเวอร์พนฐานได้ ซึงความผูกพันกับโอเพนซอร์สได้อยูกบเราและเพือนๆ โดยไม่รตว 2) ในระหว่างช่วงเวลาทีคณฌานิน จะมีความศรัทธาในโอเพนซอร์ส มีอะไรทีคณฌานินได้ปฏิสงสรรค์กบตนเอง แล้วท าให้คณฌานิน เกิดความศรัทธาในโอเพนซอร์ส เสน่หของโอเพนซอร์สคือเราสามารถเห็นการบวนการทุกๆ อย่างทีเกียวข้องกับคอมพิวเตอร์ได้ดวยโอเพนซอร์ส เช่น หากเราสนใจเรืองการพัฒนาซอฟต์แวร์ โปรแกรมมิง เราสามารถ debug โปรแกรมทีเราเขียนเพือตรวจดูวากระบวนการท างานทังหมดของโปรแกรมทีเราเขียนท างานอย่างไร โอเพนซอร์สก็สามารถช่วยให้เราเห็นขันตอนต่างๆ เหล่านันได้ หากเราสนใจเกียวกับสถาปัตยกรรมคอมพิวเตอร์เราก็สามารถดูได้จาก kernel ของโอเพนซอร์ส โดยน าซอร์สโค้ด มาดูได้อย่างละเอียด หากเราสนใจระบบเคือข่าย เราสามารถใช้โอเพนซอร์สดูการท างานของระบบเครือข่ายได้ในทุกๆ ชัน (layer) ตามมาตรฐาน OSI หรือ TCP/IP จะเห็นได้วาทุกๆ เรืองทีเราอยากเรียนรูโอเพนซอร์สมีคาตอบให้เราทุกเรือง หากเราดูแล้วไม่เข้าใจเรืองใดชุมชนออนไลน์กสามารถช่วยหาค าตอบได้อย่างรวดเร็ว นีคอค าตอบครับว่าท าไมโอเพนซอร์สจึงเข้ามามีความส าคัญกับผมเป็นอย่างมาก 3) ย้อนกลับไปในขณะทีคณฌานินจะตัดสินใจเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มีปจจัยใดทีเป็นแรงเสริมการตัดสินใจนัน ในขณะทีมปจจัยใดบ้างทีทาให้คณฌานินรูสกบันทอน อย่างไรก็ตามในทีสดคุณฌานิน ก็เป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มีสงใดช่วยให้คณฌานินได้รบชัยชนะตรงนี และกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส มาจนถึงทุกวันนี ปัจจัยทีบนทอนความรูสกในการใช้โอเพนซอร์สเป็นอย่างมากก็คอการขาดความเชือมันในความสามารถของโอเพนซอร์สจากบุคคลทีอยูรอบข้างเราครับ จะขอยกตัวอย่างเหตุการณ์นะครับ ช่วงเวลาหลังจากทีผมลาออกจาก NECTEC มาอยูบริษทเอกชนแห่งหนึงครับ อยูในทีม Testing ได้รบผิดชอบให้ทาหน้าทีเกียวกับการทดสอบประสิทธิภาพและความปลอดภัยระบบและซอฟต์แวร์กอนทีจะเปิดให้ลกค้าใช้งานได้จริง อันทีจริงแล้วซอฟต์แวร์ทชวยในการท า Testing Management บนโอเพนซอร์กมหลายตัวครับและประสิทธิภาพไม่ได้ดอยไปกว่า commercial software เลย แต่เนืองจากคนอืนๆ ในทีมขาดประสบการณ์เกียวกับโอเพนซอร์สครับ เลยท าให้ขาดความเชือมันตามไปด้วย จึงยอมทีจะเสียเงินราคาแพงๆ เพือซือซอฟต์แวร์พร้อมทังบริการ training จากทีกล่าวมานะครับจะเห็นได้วา ปัญหาเรืองความเชือมันในโอเพนซอร์สก็เป็นอีกปัญหาทีสาคัญในการทีจะรณรงค์ให้คนหันมาใช้โอเพนซอร์สกันให้มากขึน ส่วนปัจจัยทีเป็นแรงเสริมให้ผมใช้งาน และเป็นผูใช้งานโอเพนซอร์สมาถึงทุกวันนีกคอ ผมได้อะไรหลายอย่างจากการใช้งานโอเพนซอร์ส ไม่วาจะเป็นความรูทโอเพนซอร์สเปิดเผยกระบวนการทุกอย่างเกียวกับคอมพิวเตอร์ให้เราเห็นหมด และเราก็สามารถปรับปรุงแก้ไขให้มความเหมาะสมกับงานของเราได้ ช่วยให้เราได้มเพือน มีสงคมและชุมชนของผูใช้งานโอเพนซอร์สทังในโลกออนไลน์และโลกแห่งความจริง 4) ในระหว่างช่วงเวลาตังแต่คณฌานิน เข้าสูสงคมโอเพนซอร์ส จนถึงทุกวันนี คุณฌานินได้รบความรูเพิมขึน อยากทราบว่าในสังคมโอเพนซอร์ส มีกระบวนการถ่ายทอดความเป็นคนของโอเพนซอร์ส กันอย่างไร และด้วยวิธใด โดยส่วนตัวผมทีผมได้เรียนรูกระบวนการถ่ายทอดความรูดานโอเพนซอร์สตังแต่ตอนสมัยเรียนจนถึงปัจจุบนนะครับ เป็นการถ่ายทอดความรูดวยการแบ่งปันอย่างแท้จริง ถ่ายทอดแบบรุนพีแบ่งรุนน้อง แบบเพือนแบ่งเพือน แทบจะไม่ได้เข้าคอร์สเรียนรูอะไรเป็นพิเศษเลยครับ เริมแรกเราก็อาศัยนังดูวาคนอืนเค้าท าอะไร เราอยากท าเป็นบ้างเราก็ลงมือท าตาม ถ้าติดขัดก็ถาม ทุกคนในโลกโอเพนซอร์สมีจตใจทีอยากแบ่งปันความรูอยูแล้วครับ ขอแค่เราต้องรูจกคิดทีจะเริมลงมือท า จนกระทังรุนพีเริมจบไปกันหมดเราต้องท าของเราเอง ก็อาศัยความรูตามอินเตอร์เน็ตครับ สมัยก่อนต้องใช้ mailing list ส่งไปถามตอนหัวค่า ตอนดึกๆก็มคนตอบค าถามให้เราแล้วครับ สมัยนียงง่ายครับ เพราะเรามี social networking มีคาถามอะไร ลองถามผ่าน twitter เข้าไป อ่านค าตอบแทบจะไม่ทนเลยทีเดียว จะเห็นได้วาสังคมโอเพนซอร์สเป็นสังคมทีผใช้งานต้องการจะแบ่งปันความรูกนอย่างจริงจัง และความรูทได้จากหลายๆ คนก็เป็นเทคนิคทีแตกต่างกันครับ ท าให้ตวเราเองก็มโอกาสทีจะเรียนรูและพัฒนาตัวเองได้มากยิงขึนไปด้วย 5) ตังแต่คณฌานินได้เลือกตัดสินใจ เลือกประกอบอาชีพด้านโอเพนซอร์ส หรือเป็นอาสาสมัครของชุมชนโอเพนซอร์ส จนถึงทุกวันนี มีปจจัยใดบ้างทีเอือต่อการด ารงอยูในสังคมนี ซึงถือได้วาคุณฌานิน ได้ยนหยัดอยูกบโอเพนซอร์ส อย่างถาวรแล้ว โอเพนซอร์สช่วยให้ตวผมเองมีการพัฒนาความรูอย่างต่อเนือง ยิงเรียนรูเราก็จะยิงพบว่าโอเพนซอร์สมีประสิทธิภาพมากกว่าทีเราคาด โอเพ่นซอร์สเองก็ทางานได้ไม่แพ้อปกรณ์หรือซอฟต์แวร์ราคาแพงๆ ยิงเราเรียนรูมากขึน เราก็อยากจะแบ่งปันให้คนอืนได้รเหมือนเราหรือมากกว่าเรายิงดีครับ จะได้นาความรูทมากขึนถ่ายทอดกลับมาสูชมชนโอเพนซอร์สอีกครัง ซึงจะเป็นปัจจัยให้ชมชนโอเพนซอร์สเป็นชุมชนทีเข้มแข็งขึน และสร้างความเชือมันให้กบผูใช้งานคนอืนๆ ในทีสดครับ ฌานิน”

ในการศึกษาค าตอบของผูเชียวชาญโอเพนซอร์ส เหล่านี เป็นการศึกษาในมุมมองของผูเชียวชาญเจ้าของทัศนะดังกล่าวมากกว่ามุมมองของผูสงเกตทีเป็นกลาง ผูเชียวชาญโอเพนซอร์ส แต่ละคนจะมีระบบค่านิยม ความคิดและความเชือคนละชุดกัน การท าความเข้าใจต่อประสบการณ์ของผูเชียวชาญจากค าตอบ จ าเป็นจะต้องพิจารณาความหมายจากจุดยืนในอดีตถึงปัจจุบนของผูเชียวชาญตามสถานการณ์ทเกียวข้อง

โดยเฉพาะอย่างยิงระดับของเทคโนโลยีสารสนเทศทีมบทบาทส าคัญในแต่ละช่วงเวลาด้วย โดยข้อมูลทีวเคราะห์ได้จากการศึกษานี จะถูกน ามาใช้ในกระบวนการเฝูาดูกระบวนการเปลียนแปลงพฤติกรรมของผูเรียน

ภายใต้บรรยากาศการเรียนการสอนโดยปกติของผูวจย

ในส่วนของการเฝูาดูพฤติกรรมของผูเรียน ถึงการเปลียนแปลงพฤติกรรมของผูเรียนในขันตอนต่างๆ ในช่วงเวลาระหว่างของการปลูกฝังแนวคิดแบบโอเพนซอร์ส ในตัวผูเรียน

โดยให้ความส าคัญต่อปฏิสมพันธ์ระหว่างผูเรียนกับสภาพแวดล้อม และถือว่าการเรียนรูเป็นผลอันเนืองมาจากปฏิสมพันธ์ระหว่างความรูกบสภาพแวดล้อม

โดยตังอยูบนความเชือทีวาทังผูเรียนและสภาพแวดล้อมต่างก็มอทธิพลซึงกันและกัน ทังนีทงผูเรียนทีตองการเรียนรู และสภาพแวดล้อม จะเป็นสาเหตุแห่งพฤติกรรมของผูเรียน

เพือประโยชน์ในการเฝูาดูการเปลียนแปลงพฤติกรรมในการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส รายใหม่

และสนับสนุนกระบวนการแลกเปลียนความรูในหมูผเรียนด้วยกัน ผูวจยยังคงใช้แนวค าถามตามกรอบแนวคิดในการวิจยเช่นกัน แต่เปลียนรูปแบบของการสือสารระหว่างผูวจยกับผูเรียนผ่านทางเครือข่ายสังคม

(Social

Networking)

แทน

ส าหรับแนวค าถามทีใช้จะเป็นค าถามทีตองการค าตอบในเชิงความรูสกและความตระหนักซึงเป็นผลมาจากการปฏิสมพันธ์ของผูเรียนกับบทเรียนและสัญลักษณ์อนๆ ทีเกียวข้อง

และปฏิสมพันธ์ของผูเรียนทีมตอค าถามหรือความเห็นทังหลายทีถกโพสต์ไว้บนซอฟต์แวร์เพือสังคม

และการบันทึกความเห็นความรูสกของผูเรียน

เพือทีจะโต้ตอบปฏิสมพันธ์กบข้อความทีถกโพสต์ไว้กอนหน้า จากนันจะมีการรวบรวมผลทีได้จากการโพสต์

น ามาสรุปและจัดกลุม

เผยแพร่ผลสรุปและผลการจัดกลุมให้กลุมผูเรียนรับรูโดยทัวกัน

กลุมประชากรวิจย

กลุมประชากรวิจยในการศึกษากระบวนการกลายเป็นผูใช้โอเพนซอร์ส ตามแนวปฏิสมพันธ์เชิงสัญลักษณ์ ในครังนีประกอบด้วยนิสตคณะวิทยาการสารสนเทศ ชันปีท 2 มหาวิทยาลัยบูรพา

ทีลงทะเบียนเรียนกับผูวจยในช่วงระหว่างปีการศึกษา 2550 2553 โดยผูวจยได้ดาเนินการเก็บข้อมูลไว้บางส่วนแล้ว

– – 4

การเลือกบุคคลผูให้ขอมูล

บุคคลผูให้ขอมูลในงานวิจยนี มี 2 กลุม กลุมที 1

ได้แก่กลุมผูใช้โอเพนซอร์ส ทีมสวนร่วมในกิจกรรมโอเพนซอร์ส ของประเทศไทย ในระดับทีเป็นผูเชียวชาญงานด้านโอเพนซอร์ส โดยการส่งค าถามให้ผเชียวชาญเหล่านีตอบผ่านทางอีเมล กลุมที 2 ได้แก่กลุมประชากรวิจย

โดยผูวจยจะด าเนินการเพือแลกเปลียนข้อมูลกับประชากรวืจย ผ่านบริการของซอฟต์แวร์เพือสังคม คุยโซไซตี (KuiSociety) ที http://www.kuisociety.net/